Михась Южик - Лесвіца

Памёр ён ціха, смерцю праведніка, у сне перад досвіткам. Занепакоіліся суседзі, што няма старога на звыклым месцы, на лаўцы, пазванілі Славіку ў школу. Прыджгаў ён, адчыніў ключамі дзверы — гэта ўжо апоўдні было, — а бацька ў пасцелі, на спіне, халодны. Было яму тады семдзесят шэсць. Нічым не хварэў аніколі. Так і сканаў, па сутнасці, здаровы. Ад тугі, ад немагчымасці жыць.

Таму ўсё памятае Багатка. Ні пра што не забыўся: ні пра бацькаў пакутны год, ні пра шпаркі пераезд пляменніцы на вызваленую жылплошчу.

...Ужо вечаровае, але яшчэ моцнае праменне лілося долу. Водары прыбярэжных раслін змешваліся з пахам нагрэтага асфальту і выхлапнымі газамі.

Павел Алегавіч стаяў і глядзеў на раку.

Шырокая стужка вады марудна паўзла на поўдзень.

З дзённіка...

16.06.200*

Дома. У Мінску. Учора прыцёгся а першай гадзіне ночы, зайшоў праз свае дзверы, забурыўся спаць. А сёння ніхто да мяне не падняўся, хоць ведаюць, што прыехаў. Ну адпаведна і я не спускаюся.

Унізе цэлы дзень сноўдаліся ўзрушаныя, вясёлыя. Падслухаў, што збіраюцца да Жыгоцкага, — Тамарка, выходзіць, запрасіла. Мыліся, апраналіся, прычэсваліся. Усё, халера, чутно мне было праз лесвіцу, дый пахі духоў цвялілі бязбожна. З-за гэтага ўвесь дзень не ў стане нічога рабіць, нібы застарэлая хвароба мая абвастрылася. І мог жа сысці з дому да вечара, каб залішне не раздражняцца. Дык не: тэпаў па кватэры, прыслухоўваўся і прынюхваўся. Ажно пачало сэрца балець.

Спрабаваў адарвацца тэлевізарам. Дзе там! Ці не адразу нарваўся на перадачу пра жывёл, пра сабак пародзістых. Быў ашаломлены тым, што да 90% асобін некаторых парод пакутуюць на хранічныя захворванні. У бульдогаў, напрыклад, праблемы з дыханнем; у нейкіх там тэр’ераў — з ныркамі... Гэта, аказваецца, чалавек, паскуда, дзеля сваёй пацехі выводзіць сабак, якія ўсё жыццё пакутуюць! Сволач, іншага слова і падабраць не магу. Як пасля гэтага любіць чалавека? Адразу ж абвастрыўся боль ад нядаўняй паездкі да брата. Ух мне гэтыя біёлагі-вынаходнікі, перавешаць іх мала. Даруй, Госпадзе, за кашчунскія словы. Зрываюся, слабы. Але ж балюча, балюча, балюча.

З нянавісцю выключыў тэлевізар. Хадзіў па кватэры, курыў. У ванную нават залез. Аднак не мог супакоіцца.

Гадзін у пяць за імі (за Веркай і цешчай) машына прыехала. Кінуўся да акна, назіраў: шырачэзная, бліскучая, чорная. Углядаўся да трэску ў вачах, хто там сядзіць (ці не Тамара?). Але ж выйшаў толькі кіроўца, дзяцюк двухметровы. Адчыняў дзверы, дагодліва саджаў іх. А шыбы ж, трасца, таніраваныя, не разгледзець салон. Дапускаю, што дачка там сядзела. Не выйшла, баіцца мяне як агню. Я для яе цяпер самы закляты вораг. Вось яно, брат Багатка, як у жыцці бывае. Ты іх кармі, гадуй, а яны табе дулю пад нос! Хораша.

І хоць, папраўдзе, на запрашэнне я не разлічваў, такая крыўда раптам агарнула, калі яны паехалі. Крыўда і злосць. Тры гадзіны мяне, як наркамана, ламала. Змагаўся з жаданнем рынуцца з дому, уварвацца да Жыгоцкага любой цаной і біць там усё, руйнаваць, дэбашырыць. Хай мяне ў пастарунак, думаў, хай наогул заб’юць яго малойцы, але ж і я ім «свята» наладжу.

Хоць ты звязвай сябе па руках і нагах — такое было жаданне. Насілу суняўся. Аднак да самага іх прыезду мяне патрэсвала. Лягу, здаецца, большменш заспакоены, куру — і раптам: то нага ў калене сагнецца, то тузанецца рука, а то і сківіцы заскачуць, заляскаюць зубы.

Як машына якая ў двор (мне добра чуваць) — бягом да акна, пільную. Позна яны прыбылі, а палове дванаццатай, мусіць. Тут ужо і Юрка з імі вылез, ён, аказваецца, таксама там быў. Гаманілі ўнізе гадзіны дзве, шоргалі, бразгалі, захоплена абмяркоўвалі асабняк. (Во, значыць, куды іх Пецька вазіў!)

Дзе ж тут заснеш! Зноў разгарэлася злосць. Карцела спусціцца ўніз і скандаліць. Не ведаю, як стрымаўся...

Зараз тры гадзіны. Яшчэ не сплю. Нервы на грані. Схапіўся за дзённік, як за ратунак. Прадчуваю, што ўсё гэта (маю на ўвазе эпапею з Жыгоцкім) кепска закончыцца. Слабы я, не зжыў, не зміруся, стрываць не змагу. Малюся, каб толькі не крымінал. Баюся турмы. Стары я ўжо для яе, нямоглы. Ведаю, гэта спакуса д’ябальская, жахлівае выпрабаванне маё. Дай Госпадзе сіл!

Адзінае выйсце пакуль — з’ехаць як найхутчэй на дачу. Аддаліцца ад іх. Але што потым? Вось у чым штука. Праз колькі дзён — на работу, хочаш не хочаш, а будзеш у Мінску сядзець па пяць дзён. Во калі ўся мая воля спатрэбіцца.

Несціханы, ужо колькі гадзін, боль за грудзінай. Цяжка дыхаць, хоць і насцеж акно. Ноч бязветраная, цёплая.

Ведаю — не засну. Але ж і хадзіць ужо не магу, натупаўся. Сядзець — ломіць у паясніцы. Словам, ні дня табе, Багатка, ні ночы.