Зинаида Дудюк - Закон захавання кахання

— Жыць трэба дзеля сябе, тады не будзеш крыўдаваць, што патраціла жыццё на іншых.

Ада спакавала сумку, узяла пішучую машынку, паперу, тое-сёе з рэчаў, апранула паліто. Маці загаласіла:

— Для чаго ж я начэй не спала, цябе гадавала-а-а? А ты такая жорстка-аа-я і непаслухмянаяя-я.

Ада падхапіла сумку і выскачыла з хаты. Яна ведала матчыну натуру, якая ўмела дасягаць жаданага выніку, калі не пагрозамі, дык слязамі. Нічога, паплача і супакоіцца. Застацца дома азначала з дня ў дзень слухаць яе дакоры і прэтэнзіі, а гэта было невыносна. «Да чаго ж некаторыя бацькі не паважаюць асобу дзіцяці, а кіруюцца толькі ўласнымі меркаваннямі. Тым больш непрыемнае і непрымальнае такое стаўленне да мяне, бо я ўжо не дзіця, а дарослая жанчына, а таму не жадаю, каб за мяне вырашалі, як і з кім жыць», — падумала Ада, супакойваючы сябе.

Яна накіравалася на аўтавакзал. Падумала, калі ніякага транспарту не будзе, дык пойдзе пешшу. Для шалёнага сабакі дваццаць кіламетраў не адлегласць. Вяртацца дамоў не хацела. Ёй пашанцавала: перад святам далі на патрэбным маршруце дадатковы аўтобус, які і завёз яе да цёткі Тамары ў вёсачку, якую з усіх бакоў акаляў лес. Адзе здалося, што за апошнія гады ён яшчэ больш наблізіўся да агародаў, быццам меў намер выцесніць жыхароў.

Вёска была засыпана снегам, але дарогу пачысцілі, мабыць, яшчэ раніцаю. Да весніц цётчынай хаты з вуліцы была таксама пракапана сцежка. Калматы сабачка выкаціўся насустрач з двара, але, гаўкнуўшы разы два, пазнаў Аду і радасна завіляў хвастом. З цёмных сенцаў госця расчыніла дзверы ў хату, і цётка Тамара, убачыўшы яе, кінулася насустрач, пачала абдымаць ды цалаваць:

— Адачка, прыехала, не забываеш сваю старую цётку! А я думаю, хто там за акном прамільгнуў. Чаму ж ты адна? Дзе Мечыслаў?

— Ён заняты.

— А я ўжо зусім замаркоцілася. Ад Антона нічога няма паўгода.

Цётчын сын паехаў некалі па камсамольскай пуцёўцы ў Сібір, так і застаўся там жыць. Пакуль быў маладзейшы, дык кожнае лета прыязджаў з дзецьмі, а ў апошнія гады нешта не паказваўся, прысылаў разы два на год пару лістоў, тым і абмяжоўваўся. Цётка маркоцілася, але на долю асабліва не наракала, бо ў вёсцы засталіся толькі самотныя старыя людзі, моладзь не затрымлівалася.

— Цётачка, не трэба сумаваць, у вашага сына сваё жыццё: дзеці, унукі. Ён жа і сам ужо дзед. Няма яму часу, настрою, а іншы раз і жадання пісаць. Гэта ж старому мужчыну сесці за стол, узяцца за ручку ды напісаць ліст — амаль подзвіг!

— Які ж ён стары? Усяго нейкіх пяцьдзесят шэсць гадоў!

— Гэта для вас ён малады, а для мяне дык стары, амаль пенсіянер.

— Чаго ж мы стаім. Распранайся, можа, паясі што.

— Не, пакуль не хачу.

Ада павесіла паліто на кручок каля дзвярэй, распакавала сумку, дастала друкарку, паставіла на стол у кухні, бо ў чыстым пакоі на стале красаваўся тэлевізар. Уздыхнула з палёгкай і толькі цяпер адчула знаёмы пах цётчынай хаты: высушаныя грыбы, малако, мацярдушка, чабор...

— Добра ў цябе! — сказала Ада.

— Прыязджай ды і жыві ў мяне. Калі там твая вучоба скончыцца?

— А дзе я буду працаваць? У калгасе? Рада б у рай.

— Сапраўды, складанае цяпер жыццё, раней сям’ёю на гаспадарцы працавалі, толькі пра зямлю дбалі, а цяпер людзей адвярнула ад старых звычаяў. Нікому тая зямля не патрэбная. Усе лёгкую працу палюбілі, хто здатны галавою думаць, а хто і не. Я не пра цябе, Адачка, а наогул. Ты ў нас таленавітая. Усёй вёскай чыталі твае артыкулы і вершы, пакуль у газеце працавала. А куды ты пасля вучобы?

— Не ведаю, дасць Бог дзень, дасць і працу.

— А як ты жывеш?

— А нічога, жывём. Засталося ў вёсцы сем баб ды адзін дзед. Кажуць, неперспектыўныя мы. Паўміраем, дык і вёска наша прападзе, зарасце лесам, — уздыхнула цётка Тамара.

— Шкада. Мо хоць якія дачнікі з’явяцца.

— Пакуль не знаходзіцца ахвотнікаў. Рэчка далекавата...

— Цяпер не праблема штучны ставок выкапаць.

— Дык мо пойдзем да Клавы ды патэлефануем тваёй маці, што ты даехала. Тэлефон жа толькі ў яе, — прапанавала цётка.

— Схадзі сама, а мне трэба брацца за справу, — адказала Ада.

— Толькі прыехала — і ўжо за работу?

— Мала часу, цётачка, а зрабіць трэба шмат. Схадзі да Клавы, а я пакуль надрукую пару старонак.

— Добра, не буду табе замінаць.

Цётка няспешна надзела ватоўку, завязала старую выцвілую хустку, зашпілілася на ўсе гузікі, паглядваючы на пляменніцу, і пайшла з хата. Ада тым часам узялася дапісваць артыкул пра Ілью Капіевіча. Складаны лёс быў у гэтага таленавітага чалавека. Падлеткам у час вайны трапіў у палон, яго вывезлі ў Расію. Калі праз шэсць гадоў вярнуўся, дык аказалася, што маёнтак ягоных бацькоў ужо прыбралі да рук чужыя людзі, а яго абвінавацілі ў здрадзе каралю. Вымушаны быў выехаць за мяжу. У Амстэрдаме служыў пратэстанцкім святаром. У 1699 годзе ў друкарні Яна Тэсінга пачаў выдаваць кнігі. У 1701 годзе Капіевічу ўдалося адчыніць уласную друкарню. Сярод выданняў пераважалі падручнікі па гісторыі, арыфметыцы, граматыцы, вайсковай і марской справах. У час Паўночнай вайны вярнуўся ў Віцебск, скуль быў запрошаны Пятром І у Маскву з уласнай друкарняй, але выдаваць кнігі яму не дазволілі, а прапанавалі працаваць перакладчыкам у пасольскім прыказе. Друкарню забралі. Нягледзечы на глыбокую старасць, Капіевіч, расчараваны варункамі, выехаў зноў у Амстэрдам з дачкою, дзе і памёр у 1714 годзе.