Зинаида Дудюк - Закон захавання кахання

Ада ўвайшла ў пакой, пастаралася суняць хваляванне. Хто б там ні быў, а хацелася, каб прыехаў Касьян, яна павінна прыгатаваць вячэру і чакаць. Але нічога не паспела. У дзверы пагрукалі. Ада адчыніла і ўбачыла Мечыслава. Адразу ўзнікла жаданне зачыніць дзверы перад ягоным носам, але яна адступіла ўбок і запрасіла:

— Праходзь.

Мечыслаў увайшоў у пакой, агледзеўся, паставіў на канапу валізку, замест прывітання спытаў:

— Як ты тут жывеш? Агульныя кухня, прыбіральня, душ? Гэта ж проста ваенны камунізм.

— У спачуваннях патрэбы не маю. Мяне ўсё задавальняе.

— Швэндацца цэлымі днямі па Маскве табе падабаецца? Дзе была цэлы дзень?

— Спачатку ў гістарычнай бібліятэцы, а потым пахадзіла па горадзе. А ты прыехаў вучыць мяне жыццю? Дык я сытая тваёй навукаю па вушы!

— Дрэнна я цябе вучыў, трэба было кулакамі ўбіваць у галаву, што самае галоўнае для жанчыны — сям’я, сям’я, сям’я!

— Гэта ты сябе маеш на ўвазе? Ты — мая сям’я? Дык памыляешся! Можаш падаваць на развод! Я да цябе не вярнуся!

— Ужо знайшла тут замену?

— Ты чаго прыехаў?

— Каб узяць за каўтуны і завезці цябе дамоў!

— Табе спатрэбілася бясплатная служанка? Няма каму варыць абеды, прыбіраць кватэру, і жончына зарплата ў гаспадарцы не лішняя? А я, паскуд­ная, усяго гэтага цябе пазбавіла! Абвыкай абыходзіцца ўласнымі сіламі!

Ада бачыла, што Мечыслаў закіпае, змяніўся з твару, пачырванеў, нават вочы наліліся крывёю, але не хацела саступаць яму і падпарадкавацца.

— Я кахаў цябе, — сказаў ён са злосцю.

— Кахаў? Ды ты ўяўлення не маеш, што гэта такое, каханне!

— А ты ўжо зведала?

— Паслухай, Мечыслаў, што я табе скажу, і зразумей мяне. Прыехаў, будзь госцем. Можаш і заначаваць тут, на канапе, я табе не вораг, але жонкай тваёю я больш не буду. Даруй, я сказала праўду і прыняла канчатковае рашэнне.

— Калі ты яго прыняла?

— Табе якая розніца?

— Мы ж добра жылі, пакуль ты не паехала ў Маскву.

— Ты добра жыў. А мне было блага. Што ў нас агульнага? Абедзенны стол ды пасцель? Нават па тэлевізары мы глядзелі розныя перадачы: ты фут­бол ды хакей, а я шукала што-небудзь пра гісторыю, літаратуру ды культуру. Мне нецікава з табою. Лепш я буду адна, чым так. У мяне няма часу на цябе, Мечыслаў!

— Як ты можаш закрэсліць столькі гадоў сумеснага жыцця?

— Гэта было не жыццё, а пакута не толькі для маёй душы, а нават для цела. Усе мае хваробы: страўнік, галава — ад таго жыцця.

— А цяпер ачуняла, разумная вельмі стала! Волю атрымала!

— Мечыслаў, не крычы, людзі за сценамі чуюць. Давай цывілізавана вырашым справу пра развод. Я пакідаю табе ўсё: кватэру і яе начынне. Мне нічога не трэба. Жыві, жаніся, усё ў цябе будзе выдатна. Я, можа, наогул не здатная для сям’і. Вырасла без бацькі, патрэбы ў мужчынах не адчуваю. Ты ж як педагог можаш мяне зразумець!

— Ты, крывадушная, маўчала, маўчала, а тут раптам — на табе! Я лепшыя гады патраціў на цябе!

— А ты хочаш, каб я табе ўсё сваё жыццё падаравала?

Мечыслаў заскрыгатаў зубамі, выкрыкнуў:

— Ненавіджу, ненавіджу, — схапіў валізку і выскачыў з пакоя.

— Ідзі з Богам, — сказала ўслед яму Ада і не адчула ў душы нічога, акрамя расчаравання.

13

Эма Чаркасава запрасіла Аду і Ярыну ў Дом літаратара. У той вечар збіраліся маскоўскія празаікі, чыталі апавяданні, а потым разбіралі іх. У невялікай зале сядзелі чалавек дваццаць старых мужчын. Твары іхнія былі зрэзаныя такімі жывапіснымі маршчынамі, што здаваліся неверагоднымі маскамі. Вельмі цікава было назіраць, як мяняюцца гэтыя абліччы ў залежнасці ад думак, на іх былі напісаны ўсе эмоцыі.

Стары чалавек сядзеў за сталом, прозвішча ягонае не называлі, бо ўсе тут адзін аднаго ведалі, акінуў позіркам прысутных, спытаў:

— Усе на месцы?

Яму адказалі, што нікога больш чакаць не будуць, і ён нудным гугнявым голасам пачаў чытаць. Апавяданне было нецікавае і невыразнае, надуманае, пра вясковую жанчыну, якіх гэты пісьменнік можа паўсотні гадоў не бачыў. Пасля чытання зрабілі перапынак. Усе выйшлі ў фае праветрыцца. Эма з цікавасцю зірнула на аднакурсніц і спытала:

— Як вам гэты твор?

— Недалугі, як і аўтар, — адказала Ярына. — Мусіць, гэтым дзядам няма чаго рабіць, вось яны і высмоктваюць прозу з пальца. Лепш бы ўжо мемуары пісалі, дык і то было б цікавей.

— А ты, Ада, што скажаш?

— Трэба надаць апавяданню больш дынамікі, руху, тады маладзіца ў апавяданні ажыла б, а то яна толькі сядзіць ды думае. А ў вёсцы няма калі асабліва задумвацца, трэба працаваць ды працаваць, калі і думаць, дык падчас працы.