Зинаида Дудюк - Закон захавання кахання

— Прабач, я не ведаў, што ты загуляла. Вельмі хацелася пабачыцца. Можа, я табе паспяваю, каб віну загладзіць?

— Паспявай, калі маеш жаданне.

Хлопец узяў у рукі гітару, пашчыпаў струны і сказаў:

— Словы і музыка мае.

— Выдатна. Ты і нотную грамату ведаеш?

— Нашто яна мне? Мелодыю трымаю ў галаве. Бо кожны верш мае сваю мелодыю, ці не заўважала?

Ён зацягнуў сіплаватым голасам нешта невыразнае, трэнькаў па струнах аднастайна. Хіба мог ён параўнацца з Касьянам, у якога гітара ў руках быццам ажывала і выцінала дзівосныя гукі, а сам музыка так рухаўся па сцэне, нібы спраўляў нейкі таямнічы абрад. Ада ўзіралася ў смуглявы твар госця, чорныя вузкія вочы пад калматай чупрынай і думала: «Мала ў ягонай знешнасці славянскага, хіба толькі мова. Найхутчэй атрымалі ягоныя продкі генетычную спадчыну ад качэўнікаў обраў, якія некалі межавалі са славянамі ды збыткавалі з іх. На зіму сяліліся ў сем’ях славян, сілком бралі сабе іхніх жонак і дзяўчат, а пасля з’язджалі, а чарнявыя нашчадкі заставаліся ў славянскім асяродку».

— Мікола, скуль ты родам? — спытала яна.

— З Палесся, — не без гонару адказаў ён, — на Бабруйшчыну мяне накіравалі працаваць ветэрынарам пасля тэхнікума.

— Там, дзе рэчка Обраўка, вёска Обрава ды горад Кобрын — твая радзіма?

— Не, я з-пад Століна.

— Гэта неістотна. Галоўнае, што душа ў цябе беларуская і спяваеш панашаму.

— Ведаеш, я хоць вясковы, у беларускай школе вучыўся, але выветрыліся ўсе веды, пакуль служыў у войску, цяпер даганяю са слоўнікам.

Мікола праспяваў яшчэ колькі песень сваіх і чужых і нарэшце сказаў:

— Мне ў цябе падабаецца. Бадай, заначую.

— Табе няма дзе спаць? — здзівілася Ада, а сама падумала: «Вось калі ў ім обр прачнуўся».

— Ёсць ложак, але аднаму сумна, хацеў бы з табою...

— У цябе ёсць жонка для гэтае справы, — засмяялася Ада.

— Яна дома, а тут не лішняе каля добрай жанчыны пагрэцца.

— Бачу: у цябе на шыі крыжык матляецца.

— Я шчыры вернік праваслаўны.

— Дык чаго ж ты мяне на грэх штурхаеш?

— Які там грэх! Бог сказаў: кахайцеся і размнажайцеся!

— Мне твая задума не падабаецца, ідзі ты, хлопец, па-добраму туды, скуль прыйшоў.

— Слухай, чаму няма гармоніі ў свеце? — спытаў ён. — Чаму я хачу, а ты не?

— А таму, што ты, шчыры праваслаўны вернік, можаш сабе дазволіць саграшыць, потым пакаешся і зноў будзеш рабіць тое самае. А я не хрышчоная, мне нельга грашыць, бо няма перад кім каяцца, толькі перад сабою, а гэта значна цяжэй і страшней, чым перад Богам. Павер мне. Уласнымі згрызотамі можна сябе да смерці давесці.

— Дык ты мо і ў Хрыста не верыш?

— Якая табе розніца, у што я веру?

— Хрыстос быў, навукова даказана!

— Ці мала што, Мікола, было. Мо і ты яшчэ святым угоднікам станеш. Зрэшты, ні даказаць, ні абвергнуць існаванне Бога немагчыма. Кожнаму чалавеку патрэбен хаця б уяўны абаронца. А з другога боку, калі нейкая вышэйшая сіла існуе, дык выглядае яна далёка не так, як уяўлялі сабе мастакі — з барадою ды вусамі. Людзі стварылі сваіх багоў падобнымі да сябе, а не наадварот. Разумееш?

— Калі жанчына пачынае філасофстваваць, мне робіцца сумна, бо як ветэрынар я добра ведаю яе сапраўднае прызначэнне. Пайду лепш да дзяўчат на свой пяты паверх, — расчаравана сказаў Патапеня, падхапіў гітару і падаўся з пакоя.

Ада з палёгкаю ўздыхнула і падумала: «Вось яшчэ адзін рыхтуецца ў інжынеры чалавечых душ. Усе мы толькі блудзім ды блукаем на гэтым свеце, не бачым сваёй дарогі, прызначэння, не разумеем уласнага шчасця. Не навучаныя. Нешта важнае страчана ў нашым соцыуме: традыцыі, добры прыклад сям’і, што павінна жыць у вяках. А яно, тое галоўнае, рушылася і гублялася з пакалення ў пакаленне з моваю, самабытнай культурай, з рамёствамі ды фальклорам. Навошта я падцягвала і друкавала вершы гэтага Патапені? Нічога людскага, мабыць, з яго не атрымаецца. Хаця, хто тут з нас без заганаў? У кожнага свой шлях, свае памылкі і згрызоты. У мяне таксама гэтага дабра хапае. Усе мы збеглі ў Маскву ад нейкіх жыццёвых нягод. Бежанцы ад саміх сябе...»

8

Ада ўзяла пішучую машынку напракат, падрыхтавала тэксты падрадкоўнікаў і прынесла іх на заняткі секцыі паэзіі, якая налічвала дзесяць чалавек. Перад званком вырашыла раздаць вершы аднакурснікам. Армянін Ара і кіргіз Кажагільды грэбліва адвярнуліся.

— Мы жаночых вершаў не чытаем, — буркнуў Ара.

— А я вашы з задавальненнем пачытаю, калі дойдзе чарга, ды і разбяру дэталёва, — адказала Ада з іранічнай усмешкай. — Я гэта ўмею рабіць, шмат гадоў кіравала літаб’яднаннем.