Виктор Казько - Як я “рабіў шпіёнам у Нью-Ёрку

Не суджу, толькі прыглядаюся, прымяркоўваю да сябе і сваёй бацькаўшчыны. Цікава. Вельмі цікава, пазнавальна і адрэналінава. Так, тут, у Амерыцы, жытка зусім іншая. Мы - каменны век, Маўглі бальшавіцкага разліву і паходжання. Ды не зусім жа, не настолькі ж, каб забывацца на сваё званне. Сталых гадоў амерыканец нясе за плячыма абярэмачак дроў - чатыры-пяць бярозавых паленцаў. Мяне дзівяць і дровы, і тое, што іх так мала. І гэта адбываецца сярод хмарачосаў з бетону і шкла, на асфальце. Які, дарэчы, уначы мыюць шампунем, і таму ён блішчыць, што ў ката яйцы. У яго ж яшчэ з-за спёкі летам і плаўленае шкло дадаюць. Сярод тых жа хмарачосаў, зіхоткіх вітрын супермаркетаў і безлічы хуткіх легкавікоў - усе ў руху, бегу, гоне. Горад па насельніцтве ў паўтара разы большы, чымсьці ўся мая краіна. Мне тлумачаць: хутка каталіцкае Раство. Дровы прызначаны яму. Куплёныя. Кошт - пяць-шэсць даляраў. Пераводжу на айчынныя, драўляныя. Воз можна купіць. Не, усё ж такі-сякі парытэт цэнаў увогуле ў сённяшнім свеце існуе. Дарэмна ці танна адно - пераплата на другім. І такія дробныя выкрывальна-шокавыя адкрыцці на кожным кроку.

Прыгадваецца расповед рэктара Літінстытута, драматурга Ф. Піменава пра сустрэчу яго з замежным калегам, здаецца, Мілерам. Замежнік спытаўся, якая ў яго дача.

- Ды просценькая, - адказаў Піменаў. - Драўляная, з лесу, з хвояў.

- Во як, - здзівіўся субяседнік. - Багаты вы чалавек. Драўляная, з хвояў, дача. А ў мяне бедненькая, з цэглы, каменная.

- Уга, - здзівіўся ўжо Піменаў. - Бедненькая, каменная, з цэглы. Я такой бы ніколі не пацягнуў. Каменная дача...

Вось такая знамянальная гаворка пра наш і іх лад. Нашы і іх цэны і адносіны да жыцця. Парытэт і не парытэт яго...

Праўда, цяперашні лад і час давялі гэты постсавецкі ўжо парытэт да ўзорнага абсурду. Кіраўнік некалі выбітнай заможнай гаспадаркі “Малеч” на Брэстчыне некалі скардзіўся:

- Не хапае зернеўборачных камбайнаў. Каб прыдбаць хаця б адзін, павінен аддаць увесь ураджай жыта і пшаніцы. І яшчэ не хопіць.

Вось такія нашы парытэты: дажыліся палякі - ні хлеба, ні табакі...

Два савецкія шпіёны ідуць па чатырнаццацімільённым амерыканскім горадзе. Праўда, мне яшчэ невядома, што я ўжо шпіён, я звык сумнявацца, а горад жа, пэўна, здагадваецца. Вялікія гарады думаюць хутчэй за іх насельнікаў, тым больш гэты - насычаны духам прароцтваў, пракляццяў і пакутаў яго карэнных жыхароў, індзейцаў, забойствам і гвалтам пераўтвораны з першабытных джунгляў у джунглі цывілізацыйныя, асфальтаваныя, камяніца-хмарачосавыя. Два савецкія шпіёны ідуць па новым рознапляменным, шмат’языкім Вавілоне канца дваццатага стагоддзя.

Вавілонская вежа тут ужо ўзведзеная, нават дзве - больш за сто паверхаў - вежы-блізняты. Карфаген пабудаваны ўжо, але ж, узгадваючы гісторыю, - Карфаген павінен быць разбураным. Толькі пра гэта нікому яшчэ няведама. Хаця мо... Як і ўсе Карфагены і Вавілонскія вежы, яны насычаныя нязгодай, здрадай рознагалосся і адмаўлення. Прароцтва і прадбачання сакрэтнасці. Ці не адсюль і шпіёны, і шпіёнства, сусветная выведка. Хаця ў наш век, век дэмакратыі, сакрэтаў ужо няма, іх немагчыма нават мець. Шпіёны не дрэмлюць. Усё вядома да таго, як яшчэ не адбылося. Таму, пэўна, па ўсім свеце такая незлічонасць выведак. Анахранізм часоў параджэння і стварэння Карфагенаў і Вавілонскіх вежаў.

Дарэчы, што тычыцца апошніх. Ці не знакава гэта нам, ці толькі біблейскі гэта міф. І ўвогуле ці міф. Хутчэй тое ж прароцтва і папярэджанне са старажытнасці, а мо і з нябыту яшчэ чалавецтва. Папярэджанне і ківанне пальцам будучыні Усявышнім, а не выключана, і самім засмучаным светлым сёння Д’яблам. Ці не з’яўляецца ў нейкім родзе тая Вавілонская вежа папярэднікам сённяшніх дзяржаўных дум, парламентаў, хуралаў і палат - параджэннем высакалобых і глыбокадумных халяўных пустабрэхаў і балаболаў, што стоўпілі народы і іх мовы.

І стала слова крывавым. Абражана скінула сваю чыстую апратку. Знявечанае, пазбаўленае праўды, сілы і моцы распачало вайну, абвясціла вайну чалавецтву, хлусліва ўзводзячаму ўсё новыя і новыя Вавілоны ілжы. Слова пачало нявечыць і забіваць не толькі людзей, але ўсё існае. І з большым спрытам, чым нават ядзерная зброя. Запалалі і акрывавіліся ўсе далі і весі. Пачала знікаць энергія і вера сэрцаў, кахання. Магла і знікнуць назаўсёды.

Але тут з нябесных і падземных высяў і глыбіняў разам падалі ўгневаны голас Бог і Д’ябал. І пайшло вялікае размежаванне, рассеяние народаў. І брала яно пачатак, як і ў нашыя дні, каля цяперашніх Іракаў, Іранаў, Сірый. Мо ў тым вялікім рассеянні хавалася і вялікая памылка зямных уладароў і месій. Таму што былі сярод іх і нелюдзі. Ці не тыя здані, што ўпершыню праявілі сябе і пачалі блукаць па Еўропе ў сярэдзіне дзевятнаццатага стагоддзя? Праз тысячагоддзі і тысячагоддзі нелюдзі наеліся чалавечыны, напіліся крыві, узышлі на сусветных пажарышчах, надыходзячых апакаліпсах, якім жа зноў палохаў усё жывое свет.