Виктор Казько - Як я “рабіў шпіёнам у Нью-Ёрку

Вось усё гэта я і прыгадаў, гартаючы патрыятычна-выкрывальную кніжку. Узгадаў свае дзіцячыя жаданні стаць шпіёнам і шкадаванне таго, што залатая ці сярэбраная стужка мінула мае рукі. Мо і таму на нямое пытанне Марухіна і Конева адмоўна пахітаў галавой. Гаварыць услых мы ўсё ж не наважваліся. Замінала і адчуванне ўстановы, у якой мы знаходзіліся. А больш - падвальнае памяшканне, дзе мы сядзелі пад замком, забранае кратамі акно, праз якое бачны былі адны толькі ногі прахожых. Ногі міналі акно нячутна нам, без слоў абыходзіліся і мы, моўчкі націснулі загаданую нам кнопку, калі ўсе ўтрох прыйшлі да згоды.

З’явіўся чалавек у цывільным. Зразумеў, пэўна, наша рашэнне па знешнім выглядзе. Усё ж яны прафесіяналы, не дарэмна свой, а мо і наш хлеб ядуць. Ён не стаў нас прасіць і ўгаворваць, расходаваць сябе на пустыя словы, зноў жа - прафесіянал. І мы разышліся палюбоўна. Нас як завялі, так і выпусцілі праз парадныя дзверы. На каменныя няходжаныя прыступкі, на якіх мякка прылегла паўдзённае сонца.

Што мяне непадробна ўразіла падчас першай і другой сустрэчы са службоўцамі канторы, зарубкай легла на маю спраўджаную і няспраўджаную будучыню - гэта тое, што мяне бачылі, прыкмецілі, і дзяржаўнае вока нязводна ляжыць на мне. Дзівіла адно: што я кожны раз вылузваюся, як Маруська з-пад Івана. Мяне пільнуюць, вядуць, але ж няма прапановы нават у патрыятычна-савецкія шпіёны, стукачы. А ў мяне ўжо столькі назапашана адгаворак. І ўсе яны застаюцца нявыкарастанымі. Нават нека­му шчыра прызнацца, як гэта прараблялі за мяне і да мяне шмат і шмат іншых у тым, што я таксама няздольны трымаць таямніцу, размаўляю ў сне, нетрыманне языка - балбатун, знаходка для шпіёна і г.д. Было крыўдна пакідаць гэта нескарыстаным. Нечым я ўсё ж не падыходзіў ім. Не бачылі яны ўва мне перспектывы. Не бачылі свайго, нягледзячы ні на што, нават і пасля таго, як падаслалі двух дзяўчат, калі я вясной быў адрэзаны паводкай ад усяго свету. Сядзеў у глухой палескай вёсцы, нешта крэмзаў сваё, пісаў. Дзяўчаткі прарваліся праз маўклівую тэлефонна-вясковую сувязь, праз занядбаныя і разбураныя масткі - пешкі мясілі гразь, ішлі пяць кіламетраў. І ўсё толькі дзеля таго, каб займець, папрасіць і давезці да сталіцы, дзе яны жылі, пару аркушаў маёй пісаніны.

Мне было шкада тых аркушаў, таму што пісаў я надта ж дробнымі літаркамі: з аднаго аркуша выходзілі тры ці чатыры друкаваных. А памяці на напісанае не меў - кожны раз пры перапісванні з мяне лезла, перла зусім іншае. А галоўнае, я баяўся. Баяўся сурочыць яшчэ не народжанае, што толькі-толькі папярова з-пад рукі прасілася на свет. Сялянская прывычка жыць адкрыта і таемна. Самае дарагое, усё сваё насіць у сабе. Але я паважаў подзвіг дзяўчат і разумеў, нешта ведаў пра графалогію. Некаму карціць патрэба зведаць пра мяне таемнае, мой нораў і характар. Я ахвяраваў напісаным, праводзіў дзяўчат да аўтобуса. Дарэчы, у Мінску ўжо яны вярнулі мне маю пісаніну пад песні і скокі, калі я абіраў бульбу, каб накарміць іх. Хаця і дасціпныя, гераічныя былі дзяўчаткі, але не з працавітых.

Цяжка сказаць, якія вынікі былі зробленыя там з трох пісаных ад рукі аркушаў паперы. Толькі вывучалі мяне, вывучаў і я. А часам настыраўся і правакаваў: уласцівасць натуры ці не кожнага з нас, каб спазнаць цану сябру і ворагу, ці яшчэ, як кажуць, абас...аць бліжняга і тым задаволіцца. Адкуль растуць ногі ці не ўсіх нашых высакародных і нізкіх намераў, а таксама і паскудстваў. Вось і я змушана ці не змушана трапіў у такую пастку чалавекаў. Напрыканцы вясны мая жонка нарадзіла сына. А кветак у тым горадзе, хаця і на поўдні Заходняй Сібіры, зусім на той час не было. Увогуле час на кветкі тады быў суровы. Адзінае месцейка, дзе меліся, квітнелі рознакаляровыя капіталістычна-варожыя галандскія прыхадні цюльпаны - на клумбе паміж двума будынкамі. Абкамам партыі і Камітэтам Дзяржаўнай Бяспекі. Ды і тое толькі таму, што чакалі візіту Генеральнага Сакратара ЦК КПСС М.С. Хрушчова. Дзеля гэтага паміж абкамам і КДБ пабудавалі сціпленькі, але надта гожы церам-церамок з вокнамі на замежную галандскую прыгажосць.

Сын нарадзіўся ў ноч на свята памежніка, у адзінаццаць гадзін. А апоўначы, у дванаццаць ужо недзе, я парушыў усе межы камуністычнай прыстойнасці - латашыў урадавую дзяржаўную клумбу з цюльпанамі. Ці не пад вокам самога Генеральнага сакратара ЦК Камуністычнай партыі краіны. Не саромеўся, вокны ўсіх наглядальных будынкаў былі слепашарымі і не падганялі мяне. Букет ці венік атрымаўся хвацкі. Толькі нядоўга ён цешыў сынава, жончына, а таксама і маё вока.