Ryszard Kapuściński - Chrystus z karabinem na ramieniu

Ta wiadomość zmieniała postać rzeczy. Narada musiała szukać innego wyjścia. Musiała szukać i znalazła. Wybrany na prezydenta republiki Mendez Montenegro musiał stawić się na naradę, gdzie powiedziano mu, co następuje: „Będzie mógł pan zostać prezydentem republiki pod warunkiem podpisania naszego ultimatum”. „Ultimatum – pisze dalej Asturias – składa się z pięciu punktów: 1 – nie będzie zmian na stanowiskach dowódców armii, 2 – wszystkie sprawy dotyczące wojska pozostaną w wyłącznej kompetencji Ministerstwa Obrony, 3 – wojskowi przebywający na emigracji (grupa Arbenza) nie będą mieli prawa powrotu do kraju, 4 – nie wolno przeprowadzać śledztwa w sprawie działalności dotychczasowego rządu wojskowego 5 _ jeżeli któryś z tych punktów zostanie naruszony, nastąpi automatycznie przewrót wojskowy”.

I Mendez Montenegro podpisał, jako że okazał się dobrym pozorantem. Od połowy roku 1966 do połowy roku 1970 były dziekan Wydziału Prawa udaje prezydenta Gwatemali. Eksperyment ten jednak nie powiódł się aż na tyle, żeby go dalej kontynuować, i po skończeniu kadencji Mendeza władzę objął znowu pułkownik – nazwiskiem Arana Osorio.

Pułkownik Arana, prezydent Gwatemali na lata 1970-1974, wieloletni funkcjonariusz CIA, przezwany „Czarnym Pająkiem”, a także „Rzeźnikiem z Zacapy”, zdobył sławę jako pacyfika-tor oddziałów partyzanckich i tysięcy chłopów w departamencie Zacapa, graniczącym z departamentem Izabal, który w całości stanowi własność United Fruit. Zresztą departament Zacapa jest też w części własnością United Fruit.

Poczynając od roku 1954, to jest od czerwcowej interwencji CIA, która utopiła we krwi rewolucję gwatemalską, rozwój wewnętrzny tego kraju sprowadza się do stałego doskonalenia – rok po roku – systemu represji i terroru: faszyzmu.

Co wniósł do tego dzieła Arana Osorio, najważniejszy (obok Arriaga Bosąue) pułkownik w okresie prezydentury Mendeza Montenegro? Arana stworzył sieć organizacji bojówkarskich, których zadaniem jest fizyczna likwidacja ludzi uznanych przez ANS, przez wywiad wojskowy (tzw. G2) i przez CIA za opozycję, za wrogów reżimu, za komunistów itd. Czas powstania tych organizacji przypada na lata 1966-1968, to znaczy na okres, kiedy w Gwatemali rozpoczęła się nieoficjalna, zbrojna interwencja USA dowodzona przez grupę przerzuconych z Wietnamu oficerów armii amerykańskiej z formacji „Zielonych Beretów”.

Oto wykaz tych organizacji, ściślej: faszystowskich paramilitarnych bojówek, tworzących prawdziwe państwo podziemne.

MANO – Movimiento de Accion Nacionalista Organizado, Ruch Zorganizowanej Akcji Narodowej. Aktualny szef: płk Angel Ponce, jednocześnie rzecznik rządu Gwatemali. Siedziba: gmach Sztabu Generalnego armii w Matamoros (Gwatemala).

NOA – Nueva Organizacion Anticomunista, Nowa Organizacja Antykomunistyczna. Szef: płk Zepeda Martinez. Siedziba: jw.

CADEG – Consejo Anti-comunista de Guate-mala, Rada Antykomunistyczna Gwatemali.

CRAG – Comite de Represion Antiguerrillera, Komitet Represji Antypartyzanckiej.

ODEACEC – Organizacion de Asociaciones Contra el Comunismo, Organizacja Związków do Walki z Komunizmem.

FRN – Frente de Resistencia Nacional, Front Oporu Narodowego.

RAYO – Promień, RAYO wycina na zwłokach strzałę.

Inne organizacje mają też swój sposób znakowania ofiar. Np. MANO (co znaczy: ręką) obcina żywej lub martwej ofierze palce prawej ręki. Bojówki prowadzą między sobą zawody o liczbę zamordowanych ludzi. Przy zwłokach zakatowanych ofiar, porzucanych najczęściej w rowach przydrożnych, można znaleźć kartkę z napisem: „Esto ha hecho la NOA. A ver que hace ahora la MANO” („To zrobiła NOA. Zobaczymy, co zrobi teraz MANO”).

Oficjalnie, formalnie, bojówki te działają poza rządowo-wojskowo-policyjnym aparatem represji, są nawet – znowu formalnie – nielegalne. Trzymając się tej formuły, rząd perswaduje nam, że w demokratycznym państwie Gwatemali wszystko jest w porządku poza tym jednym nieszczęściem, że toczy się tam podziemna wojna terrorystyczna, w której nielegalni terroryści skrajnej prawicy walczą z nielegalnymi terrorystami skrajnej lewicy, i ot, cała historia.

„Dziecinna ta teoria – stwierdza Gwatemalski Komitet Obrony Praw Człowieka w swoim memorandum skierowanym do ONZ w 1968 roku – próbuje przedstawić sytuację jako walkę dwóch podziemnych frakcji, podczas gdy podziemne organizacje prawicy posługują się więzieniami należącymi do wojska i rządu, korzystają z samochodów rządowych posiadających numery rejestracyjne policji bezpieczeństwa, posiadają domy tortur strzeżone przez posterunki policji wojskowej, drukują swoje ulotki w wydawnictwie wojskowym, mają dostęp do Narodowego Archiwum Bezpieczeństwa, słowem nie sposób przyjąć tezy, że chodzi tu o dwie walczące ze sobą frakcje podziemne, skoro istnieją wszelkie dowody udziału, winy i poparcia oligarchii narodowej, rządu i armii w rzeziach ludności kraju”.

Tenże Komitet opublikował w Meksyku książkę („La Violencia en Guatemala”, 1969) stanowiącą wybór notatek, jakie ukazały się w prasie gwatemalskiej w latach 1967-1968 na temat ofiar bojówek Arana Osorio i Roberta H. Berry, szefa misji wojskowej USA. Jest to 215 stron następującego tekstu: „Zwłoki torturowanego mężczyzny, bez uszu, nosa, z obciętymi wargami, zostały znalezione w dzielnicy La Democracia, Jutiapa…

Zwłoki mężczyzny z obciętą głową znaleziono w pobliżu majątku Pena Aspera, departament Jutia…

30 I 68. Na terenie kraju znaleziono dziś zwłoki ośmiu osób rozstrzelanych…

311 68. Na terenie kraju znaleziono dziś zwłoki sześciu osób zabitych strzałami w tył głowy…

W pobliżu wioski El 01vido znaleziono zwłoki człowieka ze śladami 43 kul kaliber 45…

Przy drodze Gwatemala-Chuarrancho znaleziono czaszkę mężczyzny, dalej – kawałek mózgu, jeszcze dalej – nos…

Zwłoki trzynastu zamordowanych znaleziono w pobliżu Nueva Concepcion, Escuinta…

Zwłoki dwóch mężczyzn o głowach tak zmasakrowanych, że identyfikacja okazała się niemożliwa, zostały znalezione…

Jose Oxlaj, lat 26, został zastrzelony na oczach matki we wsi Quebrada del Durazno. Przed egzekucją w obecności matki obcięto mu wargi…

Zwłoki trzech chłopów zostały znalezione koło wsi La Union, Zacapa… łącznie w ciągu ostatnich trzech dni znaleziono zwłoki 22 osób…”

A obok tego inna litania:

„Osoby, które wiedzą coś o losie Pinedy Cor-leto, lat 17, proszone są o powiadomienie siostry…

Jovita Luna, matka studenta Moralesa Luna, prosi wszystkie osoby, które wiedzą coś o losie jej syna…

Juana Cos de Ruiz prosi o wiadomość o losie jej męża, Filiberto Ruiza, uprowadzonego z domu 21 marca…

Regina Garrido de Marroąuin, matka Santosa Marroąuin, lat 18, prosi o wiadomość o losie jej syna…

Matka Oscara Lopeza, porwanego przez policję, prosi o wiadomość…

Maria Eśtela Paz, matka… prosi osoby, które…

Teresa Garrido, matka… prosi…”

„Maria Garcia Perez prosi osoby, które porwały Luisa Alberta Garcię, aby darowały mu życie…”

– Nie wiem – mówi Hilda Franco – brata wzięli nad ranem, od tego czasu nie wiem, gdzie jest…

– Nie wiem – mówi Guillermina. de Escobar – przyszło ich sześciu, byli ubrani po cywilnemu, zabrali syna, który więcej nie wrócił…

– Nie wiem – mówi Blanca de Aguirre – mąż właśnie przyszedł z pracy, miał jeść, podjechali jeepem…

Najczęściej jeżdżą w jeepach, mają ciemne okulary, zielone koszule, krótkie automaty kaliber 45.

Czasem MANO wywiesza na murach swoje listy. Na tych listach znajdują się nazwiska osób przeznaczonych na tortury i rozstrzelanie. Potem czyjaś ręka skreśla z tych list nazwiska.