Алесь Наварыч - Памалюся Перуну, пакланюся Вялесу…

— Мясцовыя і даяркі, і паляводкі кінуліся да таго манаха. Усе ўмомант апанталіся каханнем. І адна толькі жанчына не гарэла да яго пачуццямі. І была гэта жонка… тутэйшага пасечніка. Бо ад мёду яе аж нудзіла.

— Ну, гэта несур’ёзна, — замахала рукамі на гаваруна Барвінкова. — Мая легенда з анёлам выклікае цікавасць да айчыннай гісторыі, абуджае патрыятычныя пачуцці, прывівае любоў да роднага слова. Акрамя таго, яна проста прыгажэйшая.

— Прыгажэйшая, — згадзіўся весялун. Пад позіркамі гэтулькіх прывабных жанчын ён вымушаны быў прызнаць сваё паражэнне.

Слова ўрэшце ўзяў Мікалай Лявонавіч.

— Дарагія сябры, перад вамі, — ён памахаў паперынай, — выдатны твор, узор сярэднявечнай грамадзянскай лірыкі, каштоўнейшая навуковая знаходка. Гэта пераварот і ў айчыннай гісторыі, і ў айчыннай літаратуры. У палімпсесце, які здабылі школьнікі, мае, скажу без ілжывай сарамлівасці, самыя таленавітыя вучні, адзін ужо нават студэнт універсітэта, ёсць невядомыя сучаснай навуцы факты. А мова, скажу вам, якая мова! Амаль сучасная! Тады, пяцьсот ці болей гадоў назад, жыў амаль што наш сучаснік, які думаў як мы, мысліў амаль сучаснымі катэгорыямі. Не верыце? Я вам дакажу!

— Ого! Не можа быць! — пачуліся воклічы настаўнікаў роднай літаратуры і роднай мовы. — Вы што? Няўжо сенсацыя?!

— Слухайце, — урачыста аб’явіў настаўнік. — Увага, калегі, прашу цішыні…

Гісторык расправіў плечы, схіліў галаву набок і з выглядам вучонага докі сказаў:

— Уласна, мы маем два тэксты… Першы тэкст, які напісаны паверх ранейшага, вычышчанага, — не ўяўляе для навукі нічога асабліва цікавага, зачытаю фрагмент: «…Много людей об том завешчали, што людзе и грошы побрали. Лепей было, пане Филипе, седзець табе ў Липе. Увалявся есь в великую славу, як свиння ў гразь, горш сталася, коли хто ўпадзе ў новым кожусе ў густое болото, у злому разуменю, у обмовах людзких и ў срамоти седзиць, як дзяцел у дупли…»

— Бачыце? Усё вядомае. Вось яшчэ кавалачак: «По многих книгах заблудився теперычны розум, яко коза па лесе. А на праўду святую ни од кога ока здорового нет. Одна баламутня…»

— Дык гэта ж вядомы хрэстаматыйны тэкст! — усклікнула адна маладая настаўніца, якая яшчэ не забылася таго, чаму яе вучылі ў інстытуце.

— Я ж і кажу, — развёў рукамі гісторык.

— Тады можна датаваць рукапіс! — заявіла дасведчаная настаўніца.

— Можна, — згадзіўся Мікалай Лявонавіч. — Але гэта верхні тэкст. А вось той тэкст, які ўдалося расчытаць пад тэкстам. Слухайце! — гісторык набраў у грудзі паветра, зрабіў на твары важную міну і прачытаў: «О, виват Табе, Адзинаму, Пяруне і Вялесе, Таму, хто пасылае нам вясну! Ты Той, хто праганяе снег и абуджае рэки, хто гониць сок па бярозавых жылах и пасылае сонечныя промни, каб зелянела рунь. Ты Той, каму радуюцца и птушки ў небе, и цьвяты ў поли, и рыбы ў рэках, и жабы ў лужынах. Ты, Пярун, яки мног есть, Ты заснаваў кросны свету…».

Гісторык змоўк і з выглядам рымскага трыумфатара паглядзеў на даволі збянтэжаныя твары настаўнікаў.

— Вы што? Не разумееце? Гэта ж падобна на творы Кірылы Тураўца! Твор сведчыць, што быў мосцік ад нашага славянскага політэізму да ідэі нашага ж славянскага монатэізму! «Пярун мног есть!» — хіба гэта не доказ гэтаму?

Настаўнікі паныла маўчалі. Мікалай Лявонавіч стаў чытаць яшчэ адзін фрагмент:

— «Дараги брат, я зразумеў радасную навину — Пярун ёсць наш Бог, — настаўнік падняў палец, — бо Пярун нам дадзены, и Пярун мног есть. Зельле ўсялякае сьмяецца! Бабры и андатры радуюцца цяплу, и буслы над дубамі клёкатам витаюць Бога, яки есць и Сотвар, и Дух, и Намашчэнец…»

— Ну, — зморшчыўся настаўнік-весялун. — Гэта хто такі — намашчэнец?

— Гэта, прабачце, Ісус Хрыстос, — патлумачыў Мікалай Лявонавіч. — Калегі, прашу хвіліначку цярпення. «Намашчэнец Укрыжаваны, и не Той, не бізантыцки, — настаўнік у каторы раз падняў палец, — бачыце, не візантыйскі! Гэта момант сінтэтычнасці ў рэлігіі, бо нашы продкі спалучалі свае вераванні з візантыйскім праваслаўем. Момант цярпення, калегі, апошні расчытаны фрагмент: «Намашчэнец Укрыжаваны Бог, и не тольки бизантыцки, але и наш Бог, Бог нашага люду, яки яго вярбою ганаруем, бо пальмы, як ты ведаеш, мой пински дружа, у нас не растуць…»

У гэты момант у вышыні неба бабахнуў самалёт, які пераходзіў гукавы бар’ер. Ды так гучна, што фрамуга акна аж падскочыла, а настаўніцы ўздрыгнулі ад нечаканасці.

— О! — адгукнуўся настаўнік-жартаўнік на гэта. — Знак зверху.