Кастусь Акула - Беларусы, вас чакае Зямля

— Як? — спытаўся юнак.

— Проста. Надта проста. Вiдзiш Янук, ты малакасос яшчо, многа чаго нi знаiш. А тутака нiма нiчога такога надта скамплiкаванага. Трэба табе ведаць, што кажны чалавек маiць свае слабасьцi й гэны брыда таксама маiць свае. Трэба iх толька нам знаць. I я пастараюся даведацца. Перш за ўсё трэба ведаць дзе фольксдойч Бронхэр гуляiць, як i колькi п'ець. Я пра яго многа чуў. Таксама ведаю, што ён iз гэтай курвай Марыськай Закшэўскай… Чуў, што гэныя «хлопакi» ягоныя з палiцыi ох якiя ахвотнiкi пагуляць. А калi так, дык недзе-ж яны гуляюць. I вось, знайшоўшы ўтоптаныя iмi сьцежкi, трэба падпiльнаваць. А тады… Адзiн момант, адзiн удар нажа, каб цiха, каб ня чуваць было, от так, здалёку.

Антосева рука маланкава выхапiла з-за пазухi нешта прадаўгаватае i зьзяючае, i ня ўсьпеў Янук навет разгледзiць, што робiцца, як нож крывуляй сьвiснуўшы ў паветры, крокаў пятнаццаць воддаль уеўся ў камель бярозы. Антось падыйшоў да дрэва, выцягнуў нож, выцер зьзяючае лязо, ды зь любоўю, здавалася, паглядаў на яго й падаў Януку.

— На, паглядзi. Цяпер кумекаiш?

Янук трымаў i ўважна абглядаў паляўнiчы нож з прыгожымi касьцянымi чыранкамi.

— Пекны нож. Знаеш, я некалi такi ў Лазоўскага вiдзiў. Ягоны?

Антось не адказаў на пытаньне.

— Спрабуй, пацэль так у дрэва, як я, — запрапанаваў дзяцюк.

Янук паглядзеў на забойчую прыладу, памяркаваў, зiрнуў на Антося, нацэлiўся i зь вялiкiм размахам кiнуў нож у бярозу. Нож крутнуўся ў палёце, збочыў, бразнуўся аб камель i ўпаў.

— Нi так лёгка, як здаецца, га? — суха ўсьмiхнуўся Дзяркач. Ён узяў прыладу зь Януковай рукi й пакуль юнак азiрнуўся, яна дакладна, як раней, сьвiснуўшы ёмка ў паветры, уелася ў камель дрэва.

— Каб табе гусак на нагу наступiў! Як ты гэта робiш спрытна! — крыкнуў з захапленьнем Янук. — Навучы мяне.

— Яно нi так проста, як выглядаiць. Трэба перш ацанiць адлегласьць, а як кiдаеш нож дык знаць яго цэнтар вагi; от кiдаеш ручкай i мусiць перакруцiцца, каб упiўся ў дрэва носам. Кумекаеш? Алi гэта найболi практыкi трэба. Мусiш ужо мець так руку набiтую, каб яна сама, як кажацца, пранюхала… вока глянула, ацанiла, а рука ўжо й знаiць як… от. Практыка вялiкая трэба.

— А ты доўга кiдаў, пакуль навучыўся?

— Эх, гадамi. I многа залежыць яшчо, што кiдаеш. От гэты нож я па вазе выбраў, якраз на маю руку. Знаеш, ты пэўня чуў, што Цыганы, Гiшпанцы й паўднёвыя народы, як Iтальянцы, яны ў гэтай штуцы вялiкiя майстры, добрыя, прыгодныя для кiданьня, паляўнiчыя нажы маюць.

— А ў цябе яшчо болi такiх нажоў ёсьцiка?

— Казаў табе: як многа будзеш ведаць то скора састарэешся.

Янук зморшчыўся.

— Ну ня крыўдуй на мяне, — усьмiхнуўся Антось, — што я пажартаваў. Пэўне-ж у мяне ёсьць яшчо… Калi-небудзь пакажу, калi цябе зiкавяць.

Запахла печанай бульбай. Антось разгарнуў прысак, выхапiў бульбiну, памацаў яе, абцёр попел, разламаў.

— Вяры, гатовая.

Янук узяў бульбiну, пачаў хукаць на яе, абiраць ды сеў на чурбан дрэва.

— От каб яшчо шчыпцi солi да гэтага.

— А во, на, — выняў Антось зь кiшэнi закручаную ў шматцы соль. — Бяры на руку.

Воддаль, на нязусiм яшчэ добра ўмерзлых, сьнегам прыцярушаных купiнах ля кустоў лазьняку нешта заварушылася. Янук спасьцярог яго першы. Гэта быў высокi, з шырокай, разьлеглай, сукаватай каронай лось. Ён спакойна разглядаўся.

— Глянь, Антось, тамака, пад той стажок!

— Iш ты яго! — захапiўся Дзяркач. — Даўна-ж я такога ня вiдзiў. От каб добрую дубальтовачку ў рукi!

— I ты забiў-бы яго?

— А чаму-ж не?

— Шкада. Я такога першы раз на свае вочы вiджу. Раней толькi ў падручнiку прыроды з прыроды спатыкаў, - зьдзiўляўся Янук.

Разгледзеўшыся ды, мусiць, наважыўшы, што небясьпекi зьнiкуль няма, лось паволi наблiзiўся да стага й пачаў скубсьцi сена.

— Калi нi я дык нехта другi заб'ець. Цяперака, вайной, знаеш…

Антось устаў, улажыў у рот пальцы й моцна сьвiснуў. Лось падняў галаву, зiрнуў у гэты бок i, не марудзячы, накiраваўся ў гушчар.

Пры яркiм сьвятле электрычнай лямпачкi Падгайскi пiльна прыглядаўся Антосю Дзеркачу, Здавалася, што пытаньне, павiслае ў паветры, адказам сьвяцiлася ў вачох агранома.

— Дык як табе гэта ўдалося?

Тыдзень перад тым, у глухую васеньнюю ноч, калi золь трымала людзей на запеччах, калi, згодна народнае мудрасьцi, «добры гаспадар скацiны на такую непагадзь ня пусьцiць», у ноч цёмную, «як пальцам у вока», нехта нарэшце справiўся з камандантам Бжончкам-Бронхэрам. Крывёю сьцёкшага, апруцянелага, знайшлi яго на сьцежцы ля жываплоту й прысадаў ля дому на водшыбе ад Гацяў. У кабуры — нязакрануты пiсталет, а пры трупе — нiякае прылады забойства. На мясцовым мэдпункце жандармэрыi вымяркавалi, што быў забiты ззаду, доўгай прыладай, якая спад левае лапаткi дастала да сэрца. Паводля пазыцыi, у якой ляжаў, сьледчыя вымяркавалi, што каманданта забiлi й неспадзеўна, бо пазыцыя, — тварам унiз, з аднэй падкорчанай рукой, — не паказвала, каб баранiўся ад нападу.