Кастусь Акула - Беларусы, вас чакае Зямля

Чым больш Янук разважаў пра тое катастрафальнае становiшча, тым больш турбаваўся. Пабачыўшы многа бяды на кароткiм веку сваiм, цi нi прызвычаiўся шмат чаго бачыць у чорных колерах. Як-бы добра было параiцца цяпер хаця-б з тым самым настаўнiкам Сабалеўскiм. Магчыма ён знайшоў-бы нейкi адказ. Можа яму вiдаць тое цi iншае, чаго ня бачыў Янук? Але побач ня было паважанага настаўнiка, а драмаў Антось.

I раптам Януковы думкi перакiнулiся на Дзеркача. Што за чалавек! Гэты, мусiць, нiколi ня турбаваўся, а калi часам i здаралася тое, дык прынамся не паказваў хваляваньня. Як ён выдатна сябе кантраляваў. Яшчэ працуючы ў Падгайскага, што добра яму плацiў, Янук часта бачыў Дзекача ў Гацях. Пры нагодах апавядаў яму розныя баявыя прыгоды ў змаганьнi з бальшавiцкiмi бандамi. Антось быў два разы ранены, раз у лытку, iншы раз у бок. Вылячыўся й выхадзiў тыя раны i, як-бы нiчога нiякага, з ранейшай адвагай i вынаходлiвасьцю езьдзiў зь сябрамi ў засады на бандытаў, як мог абараняў беларускiх сялян ад Немцаў i Латышоў. Цi адна вакольная вёска пайшла-б яшчэ з дымам, калi-б не гацкая палiцыя, што ачышчала ад бандаў засьмечаныя раёны. I Антось першы зь першых, найбольш руплiвы. Дзе хiтрасьцю, а дзе сiлай. Вось дзе чалавек! I заўсёды спакойны. Што давала яму той спакой?

— Браток, Янук, — цi раз казаў Януку Антось Дзяркач, — кроў за свой народ пралiць трэба, але лепi нi сваю, а чужую.

Гэта Антось мог сам выдумаць, або ад некага пачуць.

Або вось такое: — Калi ўжо й галаву злажыць дзе прыдзецца, дык дзякаваць Богу, за сваiх, а нi чужых.

I цяпер Антось Дзяркач ехаў на кангрэс, апрануты ў цывiльнае, зь нейкiм асаблiвым заданьнем. Зь якiм? Няцяжка было дагадацца. Нешта даручыла яму Беларуская Незалежнiцкая Партыя. Так. Пра тую бээнпэ Яну даведаўся больш. Арганiзацыя цалкам тайная ведаў, што зь мясцовых належалi да яе адно Падгайскi й Дзяркач. Было-ж, пэўне, больш сяброў, прыкладна той чалавек, каторага аграном даўно ўмясьцiў у гацкую палiцыю, калi была яна яшчэ ў Бжончыкавых-Бронхэравых руках. Свае вочы й вушы. Хто гэта такi? Янук так i ня ведаў. А цi ведаў Антось тую асобу? Янук яго нiколi пра гэта ня пытаўся.

Зразумела, што бээнпэ магла мець больш сяброў у Гацях. Янук мяркаваў, што арганiзацыя ня была масавай, бо ў масе расплываецца кансьпiрацыя. Гэткая тайная арганiзацыя часта стварае хвальшывы фронт, значыцца нейкую iншую арганiзацыю, якую выкарыстоўвае як франтавую, каб змылiць працiўнiкаў. Бахмач лiчыў сябе зялёненькiм у нейкай кансьпiрацыйнай дзейнасьцi. Прыйдзе час i практыка. Абы хапiла сiлаў i ахвярнасьцi. Абы было далёказорнае кiраўнiцтва. Дык няхай цяпер Антось i едзе больш для спэцыяльнага заданьня, чымся проста як народны дэпутат. Кiраўнiцтва, пэўне-ж, ведае што робiць. Калi бальшавiцкая навала зноў залiе вынiшчаны гаротны край, тады прыйдзе змаганьне на жыцьцё й сьмерць. Дай, Божа, Беларускай Незалежнiцкай Партыi i ейным кiраўнiком гарту, вытрываласьцi ў змаганьнi аж да канчальнае перамогi над чужой i дзярлiвай нячыстай сiлай. А цяпер тымчасам няхай дрэмле, пад рытмiчнае лякатаньне чыгуначных колаў, заслужаны змагар Антось Дзяркач.

Зiрнеце на гэтага мужчыну: ён не ў кажушку i ня ў сьвiтцы, а ў добрым касьцюме, з гальштукам, у прыгожых ботах. На народнае сьвята едзе, няйнакш. I не ляжыць побач неадлучны бярозавы кiй. Недзе й капялюш прыдбаў. Цiкава, цi паляўнiчы нож за пазухай трымае? Напэўна. А можа й наган пры сабе мае? Ён-жа, як-нiяк, палiцыйны чалавек i можа мае права мець кароткую зброю. Як-бы памацаць, цi мае нож. Зь левага боку грудзей запраўды вiдаць нейкая прадаўгаватая надзьмутасьць, нешта там падоўжнае пад пiнжаком.

Янук пазяхнуў i прыглядаўся людзям у другiм куце. Пад гул цягнiка да яго вушэй даходзiў роўны гоман. Ён узмоцнiўся пад уплывам алькаголю. Янук ведаў, што ён доўга не засьне. Зашмат няперабранага-неўпарадкаванага награмадзiлася ў галаве. Хто ведае, калi гэтыя думкi ўдасца належна зарганiзаваць. Паднечаньне перашкаджала рацыянальна думаць. Забягаў наперад i стараўся ўжо ўявiць як заўтра будзе. Зьберуцца недзе ў вялiзнай залi, магчыма ў тэатры. Асмуьжаныя вятрамi аблiччы з усiх кутоў палаючай у вагнi бацькаўшчыны, задуманыя твары працоўнай iнтэлiгенцыi. З натхненьнем слухаюць прамоваў з трыбуны. А Янук, можа наймалодшы з усiх, разглядаецца па залi, у каторай вось адно пачалося гулкае плёсканьне. Мiж старшых вусатых i барадатых, сям-там вiдаць i моладзь.

Але гэта будзе заўтра. Тымчасам-жа ён, Янук Бахмач, зь вёскi Лiтоўцы, настаўнiк, студэнт, вязень, сябра Беларускай Незалежнiцкай Партыi, павiнен цi раз яшчэ вярнуцца ў мiнулае, дапасаваць-прымерыць да вымаганага сабой максiмуму: цi так паступiў, цi добра зрабiў, якраз ад яго, вялiкага патрыёты, належылася бацькаўшчыне чакаць i вымагаць.