Альгерд Бахарэвіч - Праклятыя госці сталіцы

Я прыехаў да бабулі, аднак дома яе не было. Галодны й злы, адчуваючы настойлівае, неадступнае, смокчучае жаданьне паліць, я сеў на лаўку перад ейным пад’ездам і вырашыў абавязкова яе дачакацца. Старыя, што шпацыравалі па-чарапашаму ўздоўж дому, глядзелі на мяне з падазрэньнем. Прамінула гадзіна, потым яшчэ адна. З маёй змрочнай постацьцю звыкліся. За сьпінкай лавачкі дзяўчынкі закопвалі ў зямлю загорнутыя ў фальгу шкельцы – сакрэты, побач прыгрэўся на вечаровым сонцы кот з п’янымі вачыма, нейкая старая мне ўсьміхнулася, бяззуба-вінавата.

Бабуля зьявілася каля сямі. Ведучы яе, задышліва-зьдзіўленую, пад руку, я маліўся, каб яна дала мне грошай. Мы папілі гарбаты, пагаварылі, я навыдумляў пра тое, якая мне файная сьвеціць праца, як мы бавім зь Вікай выходныя. Паглядзелі сэрыял пра чарговага архітэктара-мэндысабаля. Яшчэ раз папілі гарбаты. Я пачытаў ёй услых газэту, распавёў усё, што памятаў пра палітычнае жыцьцё краіны шасьцімесячнай даўніны, некалькі разоў распытаў пра яе здароўе. Было відаць, што бабуля дзівілася ўсё больш. Я праглядзеў усе фотальбомы. Дрыжучы ад нецярпеньня, я вымушаны быў праглядзець канцэрт зорак айчыннай эстрады. Нарэшце бабуля спытала, ці не зачакалася мяне дома Віка. – Не, не, – ледзь не закрычаў я. – Не! Не! Не!

І тут нож выпаў з-за поясу й, глуха дзвынкнуўшы, упаў на драўляную падлогу. Бабуля прыціснулася да дзьвярнога касяку й зірнула на мяне шырока расплюшчанымі вачыма. Яе чорны дэрмантынавы кашалёк ляжаў зусім блізка, на камодзе. На кухні засьвісьцеў імбрык.

– Не, не, не, – замармытаў я, нахіліўшыся й спрабуючы непаслухмянымі, траскімі рукамі падняць нож. – Не, не, не... Гэта я так... Ножык... Дом... Віка...

Я сунуў нож на месца, і ён зноў вываліўся ды паляцеў на падлогу. Я мітусьліва кінуўся падымаць яго.

– Я пайду, – я выціснуў зь сябе непрыемную, нядобрую, неўласьцівую мне ўсьмешку. – Віка чакае. Я пайду, бабуль. Шчасьліва, бабуль.

Я скаціўся ўніз па прыступках і пакрочыў у бок мэтро. Мне здавалася, я зараз каго-небудзь заб’ю. Насустрач ішлі з працы стомленыя ад саміх сябе гараджане, ганарыліся адно перад адным поўнымі сумкамі, як адкормленымі сьвіньнямі. Перад самымі сходамі я спыніўся, пастаяў імгненьне, а потым кінуўся назад. Бабуля адчыніла мне, пераапранутая, з мокрымі рукамі, з глыбіні пакою даносіўся гнюсны тэлевізійны сьмех.

– Бабуль, – я імкнуўся на яе не глядзець. – Разумееш, мне вельмі трэба грошы. На мэтро.

Я атрымаў што хацеў – чарадзейную купюру, адну, не сагнутую яшчэ напалам, мастацкі твор. Я ішоў да мэтро, трымаючы яе ў руках, забыўшы пра голад, на двары быў цудоўны вечар. Перш-наперш я купіў сабе бутэльку моцнага піва й цыгарэт, і стаў каля парапэту. Атрутным воблакам мяне ахутвала маё прыніжэньне, маё вялікае, штодзённае, маё вернае, неадступнае, непахіснае, наканаванае мне Прыніжэньне. Усім бачнае Прыніжэньне. Міма мяне праходзілі дзяўчаты, распранутыя, палоска на грудзёх, палоска на сьцёгнах, і сьмяяліся, з усяе моцы ўтрымліваючы ў гэтым мікрараёне цудоўны, цудоўны, цудоўны вечар. Сьлёзы засьцілі мне вочы. Мяне чакаў кампутарны кёрлінг і вялікая тлустая млосная ванітоўная смажня свабоды. Мяне трэсла ад роспачы й прыніжэньня. І тут, матэрыялізаваўшыся побач з купкай шумлівых тынэйджэрак, пагрукваючы задуменнай глінай на шыі, басанож ступаючы па яшчэ не прагрэтым як сьлед асфальце, прымушаючы мяне ўгадваць, што тоіцца пад чорнымі лахманамі, зьявілася яна, І. Я адразу ўспомніў яе, прэс-цэнтр, выпадковы суплёт позіркаў, а яна, як я і думаў, не пазнала мяне, падыйшла, пасьміхнулася прамяніста.

– Прыходзьце, – прамовіла яна, уважліва дасьледуючы мае зрэнкі. – Прыходзьце заўтра ў наш тэатр. У нас прэм’ера. Вось, вазьміце запрашэньне.

– Але я не люблю тэатр, – прабурчаў я, прагна схапіўшы капэрту. – Я люблю кампутарны кёрлінг.

Яна зноў усьміхнулася, узмахнула краем свайго дзіўнага рызьзя, якое рабіла яе падобнай да старой птушкі, і рушыла скрозь мяне далей.

Увечары мне раптам патэлефанавала Віка.

– Можаш прыйсьці да нас заўтра, – сказала яна нерашуча. – Бацькі, здаецца, ня супраць. Я зь імі пагаварыла, і яны... У іх сёньня юбілей, але табе, напэўна, на гэта напляваць. Заўтра, а шостай... І апраніся папрыстойней.

– Заўтра я не магу, – прамовіў я, з дабрадушным позехам завяршаючы анінсталяцыю “Curling-99“. – Заўтра я іду ў тэатр.

66.

Я ледзь не спазьніўся: недалёка ад Узорнай трамвай здрыгануўся й стаў, нібы пры Фэрмапілах надзейна загарадзіўшы праезд добрай сотні легкавікоў; давялося дабірацца пехатою да скрыжаваньня, а там садзіцца на тройку – запечаную ў духоўцы праспэкту так, што лупілася фарба на баках. Праўда, ехаць было ўжо блізка – празь якіх хвілінаў пяць кіроўца нечакана бадзёрым голасам абвесьціў: “Кінатэатр імя Жданава”, і мяне выкінула вонкі. Разважаючы пра тое, колькі яшчэ пакаленьняў будуць называць гэты прыпынак на стары кшталт, я рушыў да знаёмага дому. Спыніўся пры лавачцы, аглядзеў вопратку – у трамваі мяне пакамечылі даволі жорстка.