Альгерд Бахарэвіч - Праклятыя госці сталіцы

А гэты вось чыноўнік, да якога яна ішла сёньня пасьля вымушанага адпачынку, састарэлая на дзесятак год, млявая і аглушаная пігулкамі, быў быццам адмыслова змайстраваны паводле народных стэрэатыпаў.

45.

Звалі яго Іван Дзянісавіч, быў ён пляшывы й тоўсты, з вачыма як пасьля хабару. Непрыязна-зьдзіўлена паглядзеў на Ірыну, яна абыякава нагадала: “Дамаўляліся”, ён стомлена махнуў рукой на крэсла перад сабой і не прыкрываючы рот шырока пазяхнуў. Праўда, прапанаваў кавы, аднак Ірына драўляным голасам адмовілася, і ў сьвіных зрэнках начальніка зьявілася палёгка. Ірына ўключыла дыктафон, і начальнік паныла зарыпеў, нібыта пачаў надакучлівую малітву нейкаму нямогламу, а можа, ужо й няіснаму богу. Вочы ягоныя глядзелі, не міргаючы, на тэлефон, што стаяў на стале, і Ірыне на сэкунду падалося, што апарат рухаецца, аднак яна была занадта змораная і безуважная, каб думаць пра гэта.

Іван Дзянісавіч усё казаў, а дыктафон слухаў і запамінаў, і Ірына, якая сама сабе нагадвала ляльку, уявіла, як яна заплюшчвае вочы, і падыходзіць да края чагосьці, што ціха плёскаецца й цырчыць у нябачных жалабках; заносіць над гэтым нагу, ні на імгненьне не задумваючыся, што там: басэйн ці бездань, і няўклюдна апускаецца – вадкасьць. Не расплюшчваючы вачэй, яна пагружаецца туды з галавой, вадкасьць цёплая, трохі гусьцей за ваду, па закрытых павеках прабягае сьвятло – прынамсі, цёмна-фіялетавая смуга дзе-нідзе становіцца сіняй ад ягоных уколаў. Выбухі, якія гучаць у галаве Ірыны, пакрысе ператвараюцца ў нечы вясёлы сьмех, і яе падзеньне запавольваецца, аднак ёй хочацца пагружацца далей, глыбей, безнадзейней, і яна напружвае плечы й сьцёгны, каб націснуць на прыдонную тоўшчу вады, вымаліць у яе дазвол на тое, каб дасягнуць дна. Усё сканчаецца тым, што яна завісае недзе пасярэдзіне, загорнутая ў цёплую, цесную бязважкасьць.

– Я магу паказаць табліцы, – прамаўляе стомлена Іван Дзянісавіч, і яна вяртаецца ў прапахлы потам кабінэт, і згодна хітае галавой: так, так, пакажыце.

– Вось тут, усё згодна з законам. Усе правілы, улучна з найноўшымі зьменамі й дапаўненьнямі, – дадае чыноўнік, і Ірына зноў ківае.

Вярнуцца туды, дзе яна толькі што так цудоўна апускалася на жаданае дно, Ірыне не ўдаецца. Яна бачыць Івана Дзянісавіча як праз мокрае шкло. Насамрэч яна не разумее, што ён хоча ад яе. Яна баіцца толькі аднаго. Толькі аднаго. Каб сьвіст не паўтарыўся.

– Прабачце, – слаба ўсьміхаецца яна, таропка адкрывае сумачку й дастае ружовую пігулку.

Яна адчула, што нешта ня так, яшчэ калі трымала яе ў руках, – пігулка ня важыла анічога, хаця раней адразу ж надавала раскрытай далоні радасьць свайго ратавальнага дотыку. Чыноўнік гідліва паглядзеў на Ірыну, адвярнуўся й суха адкашляўся. Ірына пахіснулася, але ўтрымалася на месцы, паказала гэстам, што можна працягваць, і Іван Дзянісавіч занудзеў наноў. Ірына, раз-пораз ківаючы, пачала сачыць за тым, як па шпалерах кароткімі пералётамі перамяшчаецца дзелавітая бялёсая моль.

Насамрэч яна, Ірына, баіцца толькі аднаго. Каб сьвіст не паўтарыўся. Усё, што заўгодна. Толькі ня сьвіст. За дзьвярыма пачуўся пранізьлівы голас сакратаркі. Сакратарка ў Івана Дзянісавіча была старая, уладная, чыстая, як паголеная мужчынская шчака, ведзьма. Але Ірыне гэта было да лямпачкі. Яна паднесла да вуснаў палец. Моль пакружляла крыху ў паветры, потым нырнула ў такія ж бялёсыя, як і яна сама, фіранкі й зьнікла. Шчокі Ірыны апякло смуродным, гарачым дыханьнем, і перад самым яе тварам пачуўся прыглушаны рык. Яе паўмёртвыя рэакцыі не спрацавалі, яна нават не ўздрыгнула, толькі павярнула галаву, і толькі тады нешта варухнулася ў яе грудзёх.

46.

За сталом, на невялікім узвышшы, зробленым з чырванаватага мэталу, шырока расставіўшы ногі сядзеў Іван Дзянісавіч і важна глядзеў на Ірыніна вуха. На чыноўніку нічога не было, апрача скураной набедранай павязкі й высокага залатога шлему, зь якога ў бакі тырчалі ненатуральна даўгія рогі. Абапал, выпаўзаючы з дзьвюх чорных трубак, курыліся ачмуральныя духмянасьці, захутваючы постаць Івана Дзянісавіча ў шызую, плыўкую сьпіраль дыму. Цела чыноўніка пакрылася за гэтыя сэкунды медным загарам, і цяпер блішчэла, нанізваючы на сябе адзін па адным усе аскепкі сонечных праменьняў, якія траплялі ў гэты не разбэшчаны сьвятлом убогі кабінэт. Жывот, сьцёгны, калені Івана Дзянісавіча палалі асабліва ярка, бо, па ўсім відаць, іх перад гэтым старанна умашчвалі рабыні – масламі ды алеямі, пахучымі, вязкімі, нагрэтымі непадробнай любоўю, як сокі ўлоньняў. Ірына ўзвыла і апусьцілася на калені. Ня гледзячы на яе, Іван Дзянісавіч яшчэ раз рыкнуў, потым у грудзёх ягоных нешта віскнула, і ён урачыста прамовіў: