Валянцін Акудовіч - Мяне няма - роздумы на руінах чалавека

Пра тое, што ў пэрсаналізаванага існаваньня няма нейкага іншага ад існаваньня сэнсу жыцьця гаворыць (акрамя шмат чаго яшчэ) як “інстытут сьмерці” ўвогуле, так і — лякальна — непарыўная адвеку чарга самагубстваў і адтуль жа бясконцы гвалт над чалавекам у самых розных формах, ад індывідуальных забойстваў да сусьветных войнаў; гвалт, які ня здолелі перапыніць ні табу (эра Татэму), ні этычны кодэкс і сацыяльны закон (эры Міту і Тэксту).

Калі б я-чалавек ня проста прысутнічаў у быцьці, як адна з формаў існаваньня існага, а прысутнічаў зь нейкай уласнай я-чалавечай мэтай, выяўляў сваёй прысутнасьцю нейкі іншы ад свайго існаваньня сэнс, то тады гвалт над я-чалавекам якімсьці чынам карэктаваўся б на гэтае яго мэта-значэньне. А паколькі ніколі нішто не адсланяла я-чалавека ад сьмерці, у тым ліку і гвалтоўнай, то цяжка ўхіліцца ад канстатацыі, што я-чалавек ня мае каштоўнасьці большай (нейкай мэта-каштоўнасьці) за сваё існаваньне.

Тады адкуль гэтае вярэдлівае пытаньне пра сэнс жыцьця, калі яно не вынікае зь лёгікі і запатрабаваньняў непасрэднага існаваньня, якое цалкам задавальняецца само сабой?

Відавочна, што праблема сэнсу жыцьця — гэта праблема не існаваньня я-чалавека, а праблема ягонага мысьленьня, якое ніяк не адбіваецца на жыцьці, як адбываньні жыцьця. Калі б праблема сэнсу жыцьця раптам выпала зь інтэлектуальнага дыскурсу а-рэальнасьці, то ляндшафт гэтага дыскурсу напэўна перамяніўся б кардынальным чынам, але ў ляндшафце існаваньня я-чалавека з гэтай нагоды ня ссунулася б ні адна канцэптуальная для існаваньня парадыгма.

Іншая рэч, што калі праблема сэнсу жыцьця трапляе ў кшталт той ці іншай ідэалёгіі і трансфармуецца там у нейкі ідэалягемны імпэратыў, то тады яна найістотным чынам уплывае на фармаваньне гісторыі падзеяў, што ўрэшце непасрэдна кранае кожнае пэрсаналізаванае існаваньне. Сэнс жыцьця, атаясамлены зь вераю ў Словабога два тысячагодзьдзі рашуча ўзьдзейнічаў на ідэалягемны зьмест і нават тэхнагенны абрыс эўрапейскай цывілізацыі. Але што ад гэтага перамянілася ў самой лёгіцы я-існаваньня? З тым ці іншым богам (як сакралізаваным сэнсам жыцьця), ці ўвогуле безь яго, я-чалавек меў бы тое, што мае, — калі не зважаць на форму маральных канонаў і вэктары тэхнакратычных стратэгіяў.

Аднак вызначыўшы, што сэнс жыцьця не зьяўляецца нечым онталягічна ўгрунтаваным у існасьць чалавека, нейкай яго неад’емнай экзістэнцыйнай прыналежнасьцю, мусім узяць пад увагу і тое, што сваёй наяўнасьцю разбэрсаны, пераменлівы, неакрэсьлены сэнс жыцьця, калі ён зьведзены ў нейкую выразную сукупнасьць, ставіць пад пытаньне існаваньне як галоўную каштоўнасьць чалавека.

Калі б існаваньне чалавека было забясьпечана само сабой, як сэнсам самога сябе, калі б яно было самадастатковым, экзістэнцыйна і ідэалягемна самазавершаным у самім сабе, то тады наўрад ці я-чалавека неадпрэчна вярэдзіла пытаньне пра сэнс ягонага жыцьця.

З апошняга, падобна, вынікае, што існаваньне, як прысутнасьць у быцьці, таксама ня ёсьць той самадастатковай каштоўнасьцю, якая б цалкам задавальняла я-чалавека, прынамсі такой каштоўнасьцю яно зьяўляецца далёка не заўсёды і таму я-чалавек шукае свайму жыцьцю падставы ды абгрунтаваньні за прасторай самога сябе... Але чаму, ня маючы большай за сваё існаваньне каштоўнасьці, я-чалавек шукае “свой скарб” дзе заўгодна, толькі не ў самім сабе?

НАВОШТА ЧАЛАВЕК САМ САБЕ ПАТРЭБНЫ?

Само гэтае пытаньне і нават яго пазначэньне заўсёды праміналася ўвагай. Пэўна, з гэтага нешта мусіць вынікаць?

Зрэшты, у тую пару, калі не было дзе і з чаго паўставаць праблеме чалавека ўвогуле, натуральна, не магло быць і размовы пра прычыны патрэбы я-чалавека ў самім сабе. Як не было мейсца рэфлексіям з гэтай нагоды і тады, калі я-чалавек належаў Богу.

Створаны Богам я-чалавек зьяўляўся ўласнай патрэбай Бога і разам з тым сам быў боскай кропляй, апалай на зямлю зь нябёсаў. У нейкі момант дух гэтай кроплі перасягаў у адваротным кірунку ўсе дзевяць нябёсных сфэраў і апынаўся ў Эмпірыі — жытле Бога, дзе і ўтаймоўваўся, мабыць, назаўсёды.

Пазьней у ідэалягеме “я-чалавек — патрэба Бога” — Бог мяняўся на “дзяржаву”, “нацыю”, “грамадзтва”, “сям’ю”, тую ці іншую адцягненую ідэю, мэту (прыкладам — камунізм), але сутнасьць сытуацыі, наўзбоч усіх гэтых пераменаў, выяўлялася тойсамай — я-чалавек заставаўся аб’ектам патрэбы нечага, што было па-за ім. І сам сябе ён не разумеў інакш, як прыватнай належнасьцю адцягненай ад яго самога нейкай унівэрсальнай патрэбы: не разумеў інакш нават тады, калі ўжо суб’ектывізаваў, а потым і экзістэнцыяваў сябе.