Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

Здрада выношваецца гадамі. Ускормленая добрымі намерамі, яна ціха гняздзіцца ў нашай свядомасці па суседстве з дабрынёю. Але аднойчы яна абавязкова праявіцца…

Калі ён думае пра Вечнасць, яму згадваецца невялічкі інтэрнацкі пакой — усё, што засталося яму ад колішняга жыцця. Пакой гэты ў доме № 20 на вуліцы Піянерскай, і час у ім больш не вымяраецца звыклым ціканнем ходзікаў. Яны сапсаваліся некалькі гадоў таму, адразу ж пасля недарэчнай, заўчаснай смерці жонкі. Час у гэтым пакоі вымяраецца крокамі… Як адлегласць…

У гэтым каменным казённым саркафагу, які называюць зневажальна «дзіватнікам», ён марыць аб дні заўтрашнім. Мроіць, бо разам з ім у гэтым пакоі пасяліўся і жыве цэлы свет — свет яго ўражанняў і крыўд. Недасягальны для іншых, як сама недасяжнасць.

А з чаго ўсё пачыналася, ён выдатна памятае. І калі ім авалодвае туга, ён не цураецца паблукаць сярод лабірынтаў сваёй памяці, паблукаць у пошуках страчанага — таго, чаго не вернеш ужо ніколі. Бо мары — не матэрыя. Яны з’едзены звычайнай людской абыякавасцю. Нібыта з’едзены ненажэрнай моллю дыван — той, што вісіць у яго пакоі над ложкам. І няма яму ніякай справы да таго, што выношвае за сваёй пазухай гэты складаны і жорсткі час. Ён перакананы: не час вінаваты, што людзі такія, а людзі вінаватыя, што такі час...

У краіне, дзе ён нарадзіўся, пра існаванне Бога не здагадваліся. А тыя, хто здагадваўся, верылі ў яго ўпотай…

Таму ад размоў на тэмы рэлігіі ён далікатна ўхіляўся. Прытрымліваўся левых поглядаў: і ў жыцці, і ў палітыцы імкнуўся верыць у магічную сілу слова, а не ў нейкі там міф. І калі аднойчы апынуўся ля царквы, шчыра здзівіўся:

«Рыхтуйце запалкі, памінальныя свечкі закупленыя ўжо!..»

Насамрэч ніякай выпадковасці ў яго ўчынку не было. Бо ўсе нашы ўчынкі — вынік нашых думак. Бо адна бяда водзіць за сабою другую. Бо людзі звяртаюцца да Бога часцей за ўсё тады, калі чакаць дапамогі ім больш няма адкуль…

Жыццё пачынала здзекавацца з яго. Спачатку яго вытурылі з дырэктарскай пасады. Потым адабралі службовую кватэру, а потым… Потым захварэла жонка… У пошуках выратавальнай саломінкі ён і апынуўся ў той дзень ля царквы...

Калі Бог — міф, то ці можа ён існаваць вякамі? Вось якая думка закралася ў яго свядомасць у тую хвіліну. Залезла і ўкаранілася там, каб выціснуць усе астатнія думкі.

«Не прасі рады ў Бога, — іранізавалі з яго неаднойчы калегі. — Ён усё роўна пакажа самы цяжкі шлях…» Але калі гэта так, то чаму ж мы адчуваем радасць ад веры ў Яго?

Думкі спляталіся ў клубок супярэчнасцей… Думкі нараджалі сумненне... І ён няўпэўнена накіраваўся да царквы.

«Магчыма, гэта і ёсць тое месца, дзе людзей разумеюць з паўслова? — думаў ён, мітусліва паглядваючы ва ўсе бакі. — Ці зразумеюць мяне тут?..»

Царкоўная брама была прыадчыненая. З аднаго яе боку стаяў сівы дзядок, з другога — жанчына з невялічкаю скрынкай у руках. Галава ў старога была схіленая долу. У жанчыны, наадварот, смела ўзнятая. «Ім бы толькі выкленчыць што-небудзь, — гідліва падумаў Буднік, разглядаючы гэтых папрашаек. — Бог падасць…» — выцадзіў ён праз зубы. Не вытрымаў пранізлівага, ледзянога позірку жанчыны, апусціў галаву…

— Бог любіць цябе… — лісліва прашапялявілі вусны старога.

Ён уздрыгнуў. Далонь жабрака нахабна парушыла межы дазволенай прасторы. «Чаму ж мы адчуваем радасць ад веры ў Яго?»

«Вартаўнікі жыцця» з’ядалі яго патрабавальнымі позіркамі. Ён зрабіў некалькі крокаў назад і, апынуўшыся ў недасягальнасці іхніх рук, супакоіўся.

— Бог любіць цябе!.. — зноў прашапялявіў стары.

Буднік намацаў у кішэні кашалёк і адлічыў некалькі пацёртых паперак. Павагаўся і падзяліў іх на дзве роўныя купкі.

«Знаем тебя, переодевшийся гомункул! Опять ты выполз!..»

Словы вылезлі аднекуль знутры, з неспасцігальных глыбінь ягонай свядомасці. І ад гэтай магільнай бяздоннасці павеяла ледзяным холадам. «Чаго я прыпёрся сюды?» — падумаў ён з раскаяннем.

На невялікім царкоўным дворыку было людна. Аднак ніхто не звярнуў на яго ўвагі. Людзям было не да яго. Ні зараз, ні ўвогуле…

— Бог любіць цябе!..

У царкве ён прабыў нядоўга. Пастаяў сціпла ля дзвярэй. Паўзіраўся ў абразы святых. Паслухаў святара. «Бога няма ў гэтай царкве», — вырашыў ён і ў сполаху ад сваёй думкі пасунуўся да выхаду. «Бога няма ў гэтай царкве, — падумаў ён зноў, але ўжо з упэўненасцю. — Яго прыводзіць сюды малады святар — той, які пільна ўзіраўся ў вочы… На каго тады спадзявацца мне? На самога?..»