Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

— Скамарохі, кудзейнікі, глумцы! — злаваўся айцец Глеб. — Грэшнікі!

— Бамбізы праклятыя! — у тон бацюшку адгукалася матушка, стоячы крыху ззаду.

— Скачуць…

— Скачуць, каб мужыка не хацелася…

— А можа, каб хацелася…

…Немагчыма заснуць у купальскую ноч. Тым больш калі ты ў вясёлым гурце, сярод такіх жа юнакоў і дзяўчат, як і сам. Нават і думка пра сон не з'яўляецца. Вакол — скокі, смех, гамана. Але нарэшце дзяўчаты, крыху супакоіўшыся, паселі вакол вогнішча на траву. Трава мяккая — мурог. Агонь свеціць і грэе, праганяе мараў і зло. Трашчыць, нібы злуючы на кагосьці, сушняк. Задзівіліся на агонь і хлопцы. Лявонка кінуў у касцёр некалькі галінак, і паляцелі ў неба, вышэй галоў, зыркія іскры. Паляцелі, але, не адолеўшы вышыні, атухлі і зніклі, растварыўшыся ў густым цемрыве ночы.

Гурт аціх, аднак ненадоўга.

— Ужо ж поўнач хутка! — занепакоілася Гэлька.

Звычайна бліжэй да поўначы дзяўчаты ідуць да ракі пускаць на ваду вянкі. Традыцыйны звычай.

Ускочыла са свайго месца Луша:

— Ну што, пабеглі?

— Пабеглі! — азваліся сяброўкі, пабраўшы вяночкі. Жаночая палавіна гурту са смехам і жартамі памкнулася да таго месца, дзе бераг быў ніжэйшы і дзе зручней было апусціць на ваду вяночак.

— А хто зловіць мой вяночак? — са смехам крыкнула Ганна, смела зірнуўшы на хлопцаў, сярод якіх стаяў і Лявонка, і кінула свой вяночак далей ад берага.

Усе ўважліва сачылі, як яны плылі, адзін за адным, павольна гушкаючыся на хвалях. Ганнін вянок даплыў амаль да Прыдушні (так называлася месца, дзе ў Лосьну ўпадала Пліса і дзе вада была асабліва глыбокая), пакруціўся на вірах і, зачапіўшыся за бераг, стаў.

— Бачыш — стаў…— паказала рукой Гэлька.

Іншыя вянкі ўсё больш аддаляліся па плыні ракі, хаваючыся за паваротам. Дзяўчаты пазіралі ўслед цікаўнымі вачыма. Некаторыя сумна заўздыхалі. Але хіба дазволяць прускаўскія хлопцы сумаваць дзяўчатам у купальскую ноч! Трахімка, не доўга думаючы, залавіў Грушу, атуліў сваёй світкай і павёў, абняўшы за плечы, кудысьці ўздоўж берага. Над ракою клубілася густая пара, ахутвала лес, лазовыя кусты, кралася ўверх, да гасцінца, да крайніх хат. Дзесьці ўдалечыні, чутно было, гукала сава. Спяваў-цёхкаў салавей, ды так залівіста і звонка, быццам хацеў, каб яго чула ўсё наваколле.

Лявонка раптам смела — салавей таму прычынай, ці што? — падышоў да Ганны, узяў за руку:

— Хадзі, нешта скажу…

Гэта заінтрыгавала дзяўчыну. Яны ціха адышліся на некалькі крокаў.

— Што?

— Чуеш? — ён прыслухоўваўся да нечага. — Русалкі спяваюць… Дзядуля наш кажа, што тут, у рацэ, русалкі жывуць.

— Што ты маніш! Я ж не маленькая.

Яны ўслухаліся ў начную ціш: чуліся як бы нейкія галасочкі.

— Сапраўды… — узрушана зашаптала дзяўчына, нібы дакрануўшыся да нейкай таямніцы.

Пад берагам хлюпала вада. Цененька папісквалі камары ці яшчэ якія боскія стварэнні. Ён яшчэ мацней сціснуў Ганніну руку:

— Зараз выскачыць якая ды казытаць пачне!

Ганна міжвольна прыхінулася да яго плечука.

— Русалак баюся!

— Не палохайся. Яны цяпер у жыце. У жыце спяваюць.

— А што — тут іх няма?

— У жыце яны. З імі лепш не сустракацца, бо заказычуць.

Унізе, пад ценню высокага берага, чарнела рачное прадонне. Лявонка паглядзеў у вадзяны змрок. У глыбіні рачной тоні мігцела і нібыта пасміхалася, пакалыхваючы сваімі сярэбранымі промнямі, прыгожая зялёная зорка.

— Глянь!

Дзяўчына паглядзела пад бераг, куды паказваў Лявонка.

— Нічога не бачу!

— Вунь, на самым дне гайдаецца, скрозь хвалі відаць, — паказаў ён рукой.

— Што — гайдаецца?

— Зорка!

— Зорка?

— А хіба не бачыш? Вунь яна — прыгожая, зеленаватая, і промні вакол яе мігцяць…

Ён ніколі не ўмеў гаварыць з дзяўчатамі, а тут адкуль і мова знаходзілася. Не пазнаць было хлопца.

— Можа, ужо якая русалка цябе казытнула, Лявонка? Бо надта прыгожа гаворыш…

— Ганначка! Давай вось што зробім: не будзем чакаць апоўначы. Пойдзем у лес, сядзем каля куста папараці і свайго не ўпусцім! Дажджэмся!

— Ты так думаеш?

— Пра гэта мне дзядуля расказваў. Толькі так можна дачакацца, калі яна зацвіце. Дзядуля ведае!

У начным сутонні ён заўважыў, як здзіўлена ўзняліся Ганніны тонкія броўкі.

— Маці сёння ў лес хадзіла, зёлкі збірала, а пра папараць нічога не казала…

— А раптам пашанцуе!

— Хлопцы! — гукнуў нехта з гурту. — Апаўночы хутка! Пабежымо ў лес!

— А можа, і сапраўды цвіце! — спрачаўся з кімсьці Цімоша.

Гурт ажыў, заварушыўшыся.