Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Цяпер я ў штаце Ілінойс.

Фермеры, аказваецца, працуюць шмат і цяжка. Многае залежыць ад надвор'я і цэнаў. Гаспадар містэр Грыц — украінец па паходжанню — з гонарам называе сябе амэрыканцам. Жыве ён тут даўно, гадоў, можа, з сорак.

Як ні дзіўна, але тут няма паноў. Гаспадары працуюць нароўні з намі, работнікамі. Працую на ўсім гатовым, але за ўсё павінен адрабіць. Ашчаджаю кожны даляр. Побач са мной працуе негр. Так тут называюгща людзі з чорнай скурай. Ферма накшталт хутара ці фальварка — тут свой невялічкі свет, свае інтарэсы і клопаты. Вельмі прыгожая прырода. Не так далёка і горад — Маршалтаўн. Цяпер у нас тут касавіца — косім люцэрну. Лета вельмі гарачае, а дзень цягнецца доўга. Але гэта і добра — стаміцца, напрацаваўшыся, а потым легчы і адразу заснуць ды не варочацца ад бяссонніцы…»

Тут ён спыніўся, перачытаў напісанае, усміхнуўся: «Каб не падумалі, што кладуся спаць не вячэраўшы». Дадаў пра тое, што падаюць на вячэру. І дапісаў яшчэ:

«…Дарагія мае мама, дзядуля і сястрычкі! Вы там не сумуйце без мяне. Неўзабаве вярнуся. Хочацца дадому. Вялікае прывітанне перадайце дзядзьку Хведару. Паміж ім і містэрам Грыцам шмат падобнага.

Як там Ганна пажывае? Што чутно пра яе бацьку — дзядзьку Васіля? Тут я яго так і не сустрэў…»

Праз адчыненыя дзверы відаць было, як у двор уехала брычка. Гэта вярнуліся з Маршалтаўна гаспадары. У нядзелю Бузукі, як шчырыя вернікі, не маглі не наведаць царквы, не аддаць Богу Богава. Іван пачаў распрагаць каня, Мелані і містэр Грыц пайшлі ў дом. Праз нейкі час яго паклікалі:

— Лявон, ідзі абедаць!

Есці не хацелася, у галаве прыемна снаваліся прускаўскія ўспаміны.

— Я яшчэ не галодны, — заставалася напісаць некалькі слоў,— паклоны астатнім родзічам і знаёмым, але Мелані ўжо падавала на стол.

— Лявон! — пачулася зноў.

Гаспадары лічылі, відаць, што добры работнік павінен і ў нядзелю адчуваць сябе нароўні з імі. Букеру, аднак, падавалі асобна.

Праз хвіліну-другую ліст быў скончаны, і Лявонка, заклеіўшы канверт, рушыў у гаспадаровы пакоі.

Раз у два тыдні гаспадыня пякла хлеб. Пах яго чуўся не толькі ў самім доме, але і ў двары. Адчыніўшы дзверы, Лявонка пачуў:

— Работнік ён добры, — гэта гаварыў старэйшы Бузук, — за ім прыгляду не трэба.

— Любіць капацца ў зямлі,— азваўся сын.

«Пра каго гэта яны? Пра мяне?»

Святліца была акуратна прыбраная. Да аклееных абоямі сцен прытулілася трывала збітая, хоць і крыху грубаватая мэбля. На ложках ляжалі стракатыя посцілкі. З-за печы віднеўся стары драўляны куфар, абабіты жалезам. У покуці цямнела распяцце. Пад распяццем, на стале, ляжала тоўстая кніга ў чорным скураным пераплёце. «Біблія», — здагадаўся Лявонка.

Перад тым, як пачаць абедаць, напаўшэптам памаліліся. Грамчэй за іншых выдзяляўся шэпт старога гаспадара. Пад канец малітвы, расчулены размовай з Богам, Грыцько некалькі разоў ёмка стукнуў сябе кулаком у грудзі і ўголас папрасіў Усявышняга дараваць грахі, вялікія і малыя.

Лявонка таксама перахрысціўся.

— Сядай, браце, — запрасіў гаспадар.

Сямейнікі сёрбалі суп з адной вялікай міскі. Суп смачны, наварысты. Прускавец стараўся працаваць лыжкай паважна, не спяшаючыся, як і ўсе, хто знаходзіўся за сталом. На другое елі тлустую сакавітую свініну і палітую алеем фасолю. Да мясных страў гаспадыня абавязкова падавала прыправу — кетчуп, які з'явіўся на стале і гэты раз. Тут жа ляжалі распараныя кукурузныя пачаткі, стаяла соль. Елі моўчкі.

— Можа, яблычнай настойкі? — прапанавала Мелані.

— Не, абыдзецца, — за ўсіх адказаў Грыцько.

Калі сям'я скончыла абедаць, пайшоў дождж. Лявонка падзякаваў гаспадыні, падняўся і хацеў выйсці.

— Дождж накрапвае, — сказаў Грыцько, — пабудзь у хаце, перачакай.

Адчувалася, што стары хоча пагаварыць. Лявонка загледзеўся на пацямнелыя ад часу гравюры з нейкімі малюнкамі, што віселі на сценах. Нейкія батальныя эпізоды. Потым кінуў погляд у той кут, дзе ляжала Біблія — тоўсты фаліянт нейкага даўняга выдання. Каля Бібліі ў невысокім гарлачыку стаяў напаўзасохлы букецік жоўтых кветак.

— Не адным хлебам жыве чалавек, — паважна сказаў гаспадар, заўважыўшы, што работнік глядзіць на Біблію.

Лявонка згодна паківаў галавой і сеў у прапанаванае гаспадаром плеценае з лазы крэсла.

— Тут у нас розныя веры. Каля Маршалтаўна жывуць, скажам, квакеры. У Амэрыцы на гэта свабода. Ты якой веры?

— Праваслаўнай. А вы, мусіць жа, таксама?

Пад гаспадаром рыпнула лазовае крэсла.