Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Над пракосамі гайдаўся бесклапотны, страката расквечаны матылёк, — ляцеў туды, дзе дрыгвяністым балотам, парослым чэзлымі дрэўцамі, заканчвалася сенажаць і ціха драмала ў кустах Матушка Волга.

— О'кэй! — пачулася ззаду. Гэта падышоў Грыцько. — Палуднаваць пара.

Палуднаваць селі на ўзмежку, каля ружовага палетка канюшыны. Лявонка дастаў з воза карзіну з харчам. «Эх, зараз бы кіндзюка паспытаць — нашага, прускаўскага», — мройліва падумаў ён, прыгадаўшы смак гэтага дамашняга вырабу, які вісеў на гарышчы з зімы, чакаючы сенакоснай пары. Але і тут неблагія харчы. Гаспадыня ўмела гатаваць смачную фасолю з грудзінкай. Касу цягнуць можна…

На скошаную, ужо прывялую траву мякка клаліся лёгкія кроплі дажджу. Пяшчотна дакраналіся да шчок, ілба, вуснаў. Клаліся і тут жа высыхалі. Дождж ледзь-ледзь пакрапаў. Слабы ветрык панёс хмарку далей на поўдзень… Зноў пара брацца за касу. Скошаную траву сушылі і складвалі ў капыці — Грыцько прывёз гэта слова з радзімы. Тут яна таксама такая ж духмяная, амаль як дома…

Хілілася да гарызонту сонца, апісаўшы на небе высокую дугу — вышэйшую, чым у Прусцы. Летні вечар надыходзіў тут вельмі хутка, неяк адразу. Калі яны вярнуліся дадому, сонечныя праменні яшчэ трымаліся на вершалінах дрэў, але потым зніклі і яны. Спыніў сваё дыханне ветрык, і ў паветры запанавалі цішыня і спакой. Узмацніліся пахі.

Водар свежага сена нагадваў колішнія спатканні з Ганнай. Ён уявіў сабе той вечар, тую сцяжынку ля вербачак. Крамянасць дзявочага цела… Пашкадаваў, што цяпер яна ад яго так далёка.

Нарэшце на сядзібу ўз'ехаў першы фургон, цяжка нагружаны сенам, якое складвалі ў хлеў.

На вячэру, як звычайна, хлеб і фасоля. Павячэраўшы, Лявонка глянуў у люстра і ўбачыў чыюсьці незнаёмае, па-юнацку худое аблічча. З чорнай чупрыны тырчалі сухія травінкі.

Місіс Мелані сказала:

— Мужчынам у нас добра — вярнуўся з работы і адпачывай, а вось жанчыне клопатаў хапае: накармі, ды прыбяры, ды памый… Ой-ёй-ёй!..

Прускавец стрымаў усмешку, каб не пакрыўдзіць гаспадыню. Дзіўныя стварэнні — жанчыны. Да палявой працы місіс Мелані не дакраналася. Гэта — справа мужчын, кароў даілі таксама мужчыны. Агарод, праўда, садзіла і палола гаспадыня, і малочныя прадукты — таксама быў яе абавязак. Не, хапала турботаў і ёй. Можна было падзівіцца яе энергіі і спрыту — адна вядзе хатнюю гаспадарку. Гэта — куры, гусі, качкі, індыкі, а таксама свінні, авечкі… І кухня таксама за ёю. Мужчыны цэлы дзень на полі, а яна дома. Адзіноту пераносіла моўчкі і з годнасцю. Тупала цэлы дзень па гаспадарцы і к вечару моцна стамлялася. Некалі, мяркуючы па ўсім, яна была прыгажуняй, але нялёгкая доля жонкі фермера састарыла і яе. З Лявонкам яна гаварыла па-ўкраінску:

— Хлопец, хлопец!

— Што такое?

— А ты не жанаты?

— А што? Не, не жанаты.

— Смелы чалавек, калі вось так, адзін, рашыўся ехаць у Амэрыку…

Прускавец паціснуў плячыма. Успомнілася маці: як яна там?

Гаспадыня прапанавала кубак малака — запіць вячэру. Місіс Мелані прымушала і свёкра піць малако, бо лічыла, што гэта супакойвае.

— Гуд бай, — сказаў прускавец на развітанне і, хістаючыся ад стомы, пайшоў у свой павільён.

Сельская праца цяжкая, але гэта была яго праца. Нанюхаўся свежага сена і аж сп'янеў. Заснуў адразу, як толькі лёг.

Потым скасілі канюшыну, люцэрну Іх таксама сушылі і вазілі на ферму Уставаць даводзілася ў чатыры гадзіны раніцы, а клаліся недзе а дзевятай вечара. Семнаццаць гадзін у дзень! Калі было зусім цяжка, Грыцько як бы жартам прыгадваў Лявонкавы словы: «Ты ж сам казаў, што беларусы на прызбе не сядзяць». Сам ён кожную хвіліну быў заняты справамі і ім з Букерам увесь час знаходзіў нейкую работу. Усё лета яны змагаліся са страшным ворагам фермераў — пустазеллем, якое вяло няспынны наступ на палі, укаранялася ў зямлі, глуміла пасевы. Прускавец з цікавасцю і немалым здзіўленнем усё больш пераконваўся, што амерыканцы не дзеляць працу на чорную, мужыцкую і высакародную, што ніякая праца тут не выклікала да сябе пагардлівых адносін. Чалавек павінен умець усё і фізічна быць моцным. Самая цяжкая гаспадарчая работа лічылася ўпаўне прыстойнай і паважалася гэтак жа, як і любая іншая. Выходзіла, што «работа» — галоўнае амерыканскае слова. Нават ліст дадому няма як напісаць.

Чакаў нядзелі. Нядзеля — свята, выхадны, твой дзень. Рабі, што хочаш. Букер спаў, а ён сеў пісаць ліст.

«Дарагія мама, сястрычкі і дзядуля!

Я жывы і здаровы, чаго зычу і вам. Працую цяпер на ферме ў аднаго гаспадара. Жывецца мне не блага. Гаспадар папаўся добры, і мне тут падабаецца. З сябрамі Цімошам і Піліпком давялося расстацца. Яны засталіся ў Нью-Йорку. Калі мы сюды ехалі, дык надта сябравалі, а тут у розныя бакі падаліся, на розную работу. Як каму пашанцуе.