Алесь Жук - Праклятая любоў

Антон паволі ішоў вуліцай, удыхаў пах бярозавага лісту, прысад, травы, якая макрэлася лёгкай расой. На нейкае імгненне прыпыніўся ля Жыгаравай хаты. Не новай, але прасторнай, намнога лепшай за яго, дагледжанай, з агародамі і высока падцярэбленымі бярозамі — каб менш падала ценю на агарод. Старыя бярэзіны былі падобны на бабуль, на якіх надзелі кароценькія, як дзяўчаткам, спаднічкі.

Як ні ішло, як ні мянялася, ні круціла віхрам жыццё: і калектывізацыя, і вайна, і партызанка, не разыходзіліся на далёка Кіршчэневы і Жыгаравы дарогі. Але кожная ішла ў свой бок.

Новы пасёлак пачалі будаваць за вёскай, на ўзгорку. Спачатку паставілі каробку двухпавярховага, на два пад’езды доміка і воданапорную вежу пры ёй. Потым адумаліся, пачалі ставіць цагляныя домікі з гаражамі і хлеўчукамі, з прысадамі, з агародам пры доміку. Цяпер гоняць вуліцу двухпавярховых, кожны па-свойму зроблены. Катэджамі завуць. За вёскай некалі ішла вузкакалейка — ад Слуцка да ваеннага гарадка. Цяпер яна зарасла травой, горбілася сям-там над полем, бялелася кветкамі крываўніку і жаўцела суквеццем піжмы. Антон яшчэ хлопцам у калёсах вазіў пясок сыпаць гэтую дарогу. Ад гэтага ўспаміну Антон толькі ўсміхнуўся. Ад усяго таго, што было, астаўся цяпер лёгкі смутак. Ён, актывіст, камсамолец, тады гэтак улопаўся ў простую дзеўку, што адабраў у Жыгара і ажаніўся, хаця яна так і не стала ні актывісткай, ні памочніцай яму. Ён тады любіў яе і думаў, што гэта самае галоўнае, што зможа зрабіць усё, што хоча ў жыцці. Ад гэтай згадкі, быццам ад сонечнага праменьчыка, які зазірнуў праз густую лістоту, адчулася нейкае лёгкае цяпло і святло, і Антон нават заплюшчыў вочы. Калі расплюшчыў іх, то наткнуўся позіркам на сутуленую Жыгараву постаць.

Жыгар прыпасваў карову на старым вераўчаным пастронку, які быў прывязаны за ашыйнік, пашыты са старой паясніцы — ад здзіву. У куфайцы, у кірзавых ботах, ён не бачыў Антона, стаяў плячыма да яго, карчукаваты, здаровы. Зусім падобны на бацьку. Антон успомніў старога Жыгара, крываногенькага, белага з твару, затурканага работай і голадам. Ён увесь час пакашліваў сухім кароткім кашлем. Ён, стары Жыгар, рабіў яму, Антону, і свайму Хве-дарку дудачкі з гусінага пяра. Антон быў ужо большы, памятае тую вясну. Са старым Жыгарам яны пасвілі кароў па першай маладой траве. Стары быў слабы ад голаду і кашляў часцей, чым звычайна.

— Думаю, гэтага году ў мяне сама мала пудоў шаснаццаць груш будзе. Як ніколі хораша груша старая зацвіла.

Антону хацелася есці, і грушы яму бачыліся сухімі, не нейкія там пуды, а кішэня сушаных салодкіх груш, каб наесціся ўволю.

— Я і вам мяшкоў колькі дам. Насушыце, зімой узвар зварыце, як мёд салодкі…

На восень з тых шаснаццаці пудоў і самому Жыгару нават і каша не было — пустацветам адцвіла груша. На старасць Антону ўсё часцей нечаму пачала ўспамінацца гаворка пра тыя грушы. А пасля ўспаміналася, як ён, Антон, камсамолец, хадзіў з наганам і шкадаваў, што стары Жыгар не бачыць, які ён начальнік.

Жыгар, нібыта Кіршчэнеў позірк укалоў яго, хуценька азірнуўся. Да старасці ён не развучыўся чырванець, калі рабіў шкоду якую-небудь і яго хто заспяваў у ёй. Чырванеў, але ўсё роўна рабіў, усё жыццё. I цяпер ён шмаргануў за вяроўку карову, якая мяла канюшыну ўздоўж дарогі на полі. Велікаватая, зашмальцаваная куфайка была на Жыгару нібы з чужога пляча.

Карова не разумела тонкіх намёкаў гаспадара і не хацела падымаць галаву з канюшыны. Жыгару нічога не асталося, як прытварыцца, нібыта і ён толькі цяпер прыкмеціў, што карова ў шкодзе.

— Куды гэта ўбілася, чортава мяса! Не хватала, каб апушыла!

Кіршчэню не хацелася нават і падыходзіць, вітацца, не тое што глядзець на гэтыя Жыгаравы хітрыкі, якімі ён жыў усё жыццё. Прыклаў нейкага зелля да нагі, каб не пайсці ў армію, — нага і цяпер не магла загаіцца, адкрывалася язва. Так і жыў па суседстве ў Антона, нібы чорны цень. А некалі раслі разам, потым і дзеці ж рйзам у школу хадзілі, гуляць адно да аднаго бегалі, і там, пагаворваюць, што і ў горадзе яны цяпер сустракаюцца.

Антон завярнуўся, каб выйсці да новых домікаў, прайсці па вуліцы і вярнуцца дадому.

Галя прачнулася раптоўна. Спачатку ёй здалося, што сасніла нешта страшнае, таму і прахапілася са сну. На першым часе разгубілася — дзе гэта яна? Запаліла настольную лямпу, з палёгкай уздыхнула. Патушыла святло. Дзіўна, чым больш абжывала цётчыну хату, тым усё больш нешта трывожыла душу. Ні з таго ні з сяго раптам хваляй накочвала трывога, хаця ўсё атрымлівалася, што лепш і не. прыдумаў бы.