Әхсән Баянов - Сайланма әсәрләр / Избранные произведения (на татарском языке)

…Үләмә буенда кыш та, җәй дә чылтырап чишмә ага. Көлемсәр чишмәдән су ала – суда шәүләсе чайкала… Мөлдерәп су тулган чиләккә эләкми шәүлә – һаман чишмә төбендә кала.

– Синең сурәтең дә минем күңелдә әнә шулай чайкала, – ди каяндыр килеп өлгергән бер егет.

– Абау! Кеше куркытып йөрисең шунда, кошбәтсез.

– Минем әти дә риза, әни дә. Бүген килсәң, бүген ике куллап күтәреп алырга торалар.

– Ә минекеләр белән сөйләшәсе дә юк, барыбер риза түгелләр.

– Каян беләсең?

– Сүзләреннән.

– Ничек?

– Әле биш елсыз ул хакта авыз да ачмыйбыз, диләр. Күрше-тирәгә шундый сүз тараталар.

– Чыгып куйсаң… бернишли алмаслар.

– Шулай да буламы?

– Әй яратам да бит мин сине, Көлемсәр! СССРда бер бит син! Бер генә!..

– Абау! Үзәнбайдан чыкканың юк – СССР тагы сиңа!

– Нишләп чыкканым булмасын? Караталга барганым бар, Бортаска, Болгаерга!

– Әһә-әһә! Ярты илне гизгәнсең икән инде, Үзәнбайдан ары алты чакрым җир киткәнсең икән.

– Бүген мин сине урлыйм. Ни булса – шул.

– Урланган малда бәрәкәт юк, ди безнең әти.

– Син мал түгел, син – сандугач.

– Җитәр, кошбәтсез.

– Чыгасыңмы бүген кич?

– Әллә тагы.

– Чык, шушы төшкә кил, мин сине шушыннан урлап китәрмен – туп-туры үзебезнең өйгә. Булдымы?

– Аннары ни?

– Аннары дип… туй итәргә риза әти. Әни күптән риза. Син ризамы?

– Түгел.

– Чык, яме!

– Кошбәтсез!

Йөгерә-йөгерә мунчага су ташый Көлемсәр – Фәрхетдин сүзләреннән соң ялантәпиләре тагын да тизрәк ялтырый. Мәхәббәт! Ай бу ялантәпиле мәхәббәт! Бөтен нәрсәне җиңел генә һәм шәп итеп хәл кыла да куя бит ул!

Фәрхетдин – балта остасы, һөнәре дә шәп, кыяфәте дә ким-хур түгел, халык әйткәндәй, сызылып киткән кара мыек, сөлек төсле егет. Тыйнаклыгы белән дә күңелне җылытып тора – тәүфыйклы ир булыр дип юрыйлар. Шул унтугыз яшьлек тәүфыйклы егет уналты яшьлек Көлемсәргә гашыйк…

Менә инде мунча да өлгерде, көтү дә кайтты. Әнисе сыер савар да әтисе белән мунчага китәр, ә Көлемсәр тиз генә сепаратка кереп чыгар да, аннан… Калганын үзе белә инде ул. Дөресрәге, белә дә, белми дә – үзеннән-үзе сер итеп саклый. Сепараттан кайтып, ике-өч минут үтте дигәндә, сандыклар актарып, зур бер төенчек төйни дә Көлемсәр, келәт артындагы әрекмәнлеккә яшерә.

Караңгы төшкәндә, мунчадан, ак ыштан балакларын җилфердәтә-җилфердәтә, әтисе һәм, аннан озак та тормыйча, шундый ук кыяфәттә әнисе чыгып җитә. Көлемсәрнең эш беткән – сөекле әти-әнисен баллы-майлы өстәл, сап-сары самавыр гөжләп көтеп утыра. Шуның өчен әткә белән әнкә, кызны мактый-мактый, сөлгеләрне кулбашына салып кына, тирләрен сөртә-сөртә, чөкердәшеп чәй эчәргә тотыналар – бәхетнең, кызның кадерен белеп кенә.

– Әйдә, кызым, үз кулың белән дә ясап бир әле берне, синең кулдан чәй ишшү дә тәмлерәк була, – ди әтисе.

– Әй, әти, тел бистәсе дә инде син.

– Дөресе шул, кызым. Рәхмәт, менә шәп. Үзең ник эчмисең?

– Эчәсе килми, әти. Мин тиз генә бозауны карап керим әле.

– Бозау? Нинди бозау?

– Рәтләп бикләмәдем бугай… Чыгып сыерны иммәсен, – ди Көлемсәр һәм чыгып та тая.

– Нишләп керми бу Көлемсәр?

– Бозау чыгып качканмы әллә? Тукта, карап керим әле!

Абзарда бозау мыш-мыш күшәп ятуын белә. Кыздан гына җилләр искән.

– Карале, карчык, кыз бит юк анда…

– Бозау артыннан киткәндер.

– Киткәндер сиңа бозау артыннан… Әйдә әле, бүген кыланышлары бик мәзәк иде. Нидер сизенгән идем аны.

– Булмасны сөйләмә инде, карт.

– Чыгасыңмы-юкмы, кәнсә кәнис! Әйдә! – Карт шундый итеп акырды ки, гомерендә бу хәтлене ишетмәгән карчыгы аякларына тиз-тиз генә киез каталарын эләктерде дә, ах-ух килеп, карт артыннан йөгерергә кереште. Картның кулында – кай арада алып өлгергәндер – зур имән таяк, каталары өстеннән ябалак канатлары төсле ыштан балаклары лашпырдый.

– Гөнаһ шомлыгы, хәзер мин ул бозауның җанын алам! Эт итеп тукмыйм юньсезне. – Кемне сүгә торгандыр карт, үзе дә белми.

Белми дисәң дә, дөрес бара бит әнә – түбән тыкрыктан ике кеше җан-фәрманга чаба – кызы һәм…

– Әй, туктагыз! Әй! – Карт кычкырып җибәрүгә, тегеләр кире борылып түбән таба сызмасыннармы. Елга буйлап яңа салынып беткән өйгә таба.

– Юньсезләр, тәүфыйксызлар!

– Ник алай дисең, карт, туктале, тукта, киңәшик!

– Син киңәшкәнче… – диде дә тыйлыкты карт. Тик барыбер төшенде карчыгы: «син сафсата саткан арада ни генә булмас бу дөньяда» дигән сүзе иде бу аның. Һәм йөрәкләрен тота-тота йөгерә бирделәр. Җитмәсә, үч иткәндәй, ыштан һәм чапан канатлары куак һәм әрекмән ботакларына эләгә дә туктата, эләгә дә туктата.