Әхсән Баянов - Сайланма әсәрләр / Избранные произведения (на татарском языке)

Атлар үлгәндә генә күккә карыйлар…

Хәлсез ат белән нәфис хатын-кыз авылны көчкә өстерәп бара. Бу чакларда Көлемсәр булып Көлемсәр дә сирәк елмая.

Басуга тубал тотып картлар белән бергә ул да чыга һәм иген чәчә. Атлый да сибә, атлый да сибә. Көннәр буе.

Беркөнне басуга яшь бер кеше килеп туктады:

– Кем монда Көлемсәр?

– Мин. Ни бар?

Көлемсәр шулай дип сорады да, үзе, җавап белән кызыксынмагандай, тагын бодай бөртекләрен очыра-очыра (анысы да колхозның үзенеке түгел, Каратун станциясеннән барып алдылар – дәүләт бирде) атлавында булды. Сизелер-сизелмәс эзләр генә кала артыннан. Озакламый ямь-яшел, япь-яшь үсентеләр тишелеп чыккач, ул эзләр күмеләчәк… «Бодайлар! Шаулап үсәрме шулай, әллә чүп-чар астында күмелеп калырмы?»

Ул эзләргә басып, әлеге егет атлый икән.

– Сезгә нәрсә кирәк? – диде Көлемсәр, кинәт тукталып.

– Мин – районнан… вәкил. Сезгә ярдәмгә җибәрделәр.

– Алыгыз соң тубал… Әнә тегендә, арба янында…

– Миңа икенче төрле эш кушканнар иде…

– Ярдәм итәргә дигәч, бүтәнчә мөмкин түгел, бары тик эш белән…

Егет, гаҗәпләнүеннән туктап, Көлемсәрнең уйчан һәм искиткеч гүзәл кыяфәтенә карап катты да калды. Бүтәнчә сүз кушарга мөмкин түгеллеген чамалагач, үзе дә, арба янына барып, җилкәсенә тубал асты һәм әле генә барлыкка килгән өметләре төсле саф бөртекләрне җилгә каршы чәчә башлады.

Төш җиткәнче шулай эшләделәр.

– Минем исемем Мирсәет, – диде егет кайтышлый.

– Булса соң? – диде Көлемсәр, көлмичә генә.

Бергәрәк баручы бүтән хатыннар һәм малайлар елмаеп кына куйдылар. Шаярырга кемнең дә хәле юк. Авылга кергәч, кем кайсы якка сүзсез генә таралышты. Көлемсәр дә үз өенә кереп калды. Вәкилгә борылып та карамады.

Ләкин тегесе болар янына көн саен килеп китә торган булып, беркөнне болай диде:

– Сезнең эшегез моның белән генә чикләнергә тиеш түгел.

– Беләм.

– Трактор белән дә чәчәләр бит… теге як басуда. Дөрес чәчәләрме?

– Көн саен булам мин алар янында. Ышанычлы кешеләр.

– Ышан, ләкин тикшер.

– Сез килдегез бит, тикшерегез менә.

– Сезнең белән бергәләп. Әйдә, барып кайтабызмы?

Юк-бар сөйләшеп, авылдан ким дигәндә ике чакрым ераклыктагы тракторчылар будкасына барып җиттеләр. Җирдән керосин исе аңкып тора. Ике-өч мичкә һәм тегендә-монда ниндидер тимер-томыр аунап ята, кеше күренми. Будкага керсәләр, анда да җан иясе юк. Стенага «Сугышчан листок» ябыштырылган. Шуңа карап, вәкил:

– Монысы әйбәт, – диде. – Кем яза?

– Кем булсын инде.

– Үзегез?

– Үзебез! – диде Көлемсәр үчекләгәндәй тавыш белән.

– Яза да беләсез икән.

– Беләбез.

– Бер генә авылда да сезнең кебек чибәрне күргәнем юк иде, – диде егет.

«Оялмый да». Көлемсәр, бу фикерен запаска калдырып:

– Авылдан авылга кызлар күзләп йөрибезме? – дип кенә куйды.

– Сез чибәр һәм чәнечкеле… гөлҗимеш кебек.

– Чәнечкеле булмасаң, күргән берегез тотып ашарга да күп сорамый бит.

– Әйе шул.

– Әйдә, егет, ышыкта әллә ни сөйли башладың. Җилгә чык.

– Анда салкын.

– Баштагы чүп-чарны тузгытып ташларга шәп була ул суык җил. – Көлемсәр, тиз генә чыгып, трактор гүләгән якка таба атлады.

Мирсәет тә калышмый, әрсез. Күпмедер телсез-өнсез баргач, бик озак уйланганнан соң гына әзер булган нәтиҗә төслерәк итеп шуны әйтте:

– Мин сезне коточкыч нык итеп ярата алыр идем!

– Ә нәрсә комачаулый?

– Көлемсәр, шаяртма. Мин чынлап…

– Кызык егет икәнсең.

– Ут белән сәхнәдә генә уйнау күңелле. Ә җирдә…

– Уйнамагыз, кем куша.

– Пожар чыгаруың бар, Көлемсәр.

– Сүндерүчеләр табылыр.

– Кемнәр? Синең бит… Сезнең бит…

– Нәрсә? – диде Көлемсәр һәм үзе дә көтмәгәндә елмаеп егеткә карады.

– Сезнең бит ирегез инде хәтсездән үлгән…

Һәм шул сүзе белән бөтенесен харап итте вәкил иптәш. Көлемсәрнең бөтен көләчлеге очты да китте. Авыз ачып бер сүз әйтмәс булды. Тракторчы һәм чәчүчеләр белән сөйләшкәндә дә кырыс иде ул:

– Почмакларыгыз чи калган. Анда нәрсә үстерергә уйлыйсыз?

– Соңыннан әйләнербез, – диде тракторчы хатын.

Мирсәет исә күңеленнән шул хатын белән Көлемсәрне чагыштырды да нәтиҗә ясады: Көлемсәр артистка кебек үткен һәм чая… Укытучы кебек тыйнак һәм акыллы.

– Килгәндә карап мендек – беткән кишәрлектә дә буш почмаклар калган. Әйләнмәгәнсез.

Мирсәеттә яңа фикер: ә мин – тикшерергә килгән махсус кеше – күрмәгәнмен.

– Ярый, әйтербез.

– Карагыз аны, алдый алмассыз.

– Ярый, ярый, алдамабыз.

Трактор гүләп китеп тә барды.