Михаил Катюшенко - Сустрэча пасля развітання

Аднойчы ты запрасіў мяне ў рэстаран на нейкую маленькую ўрачыстасць.

— Зноў усякія крэтыны будуць? — спытаў я.

— Не. На гэты раз без іх. Я з Валянцінай і яшчэ адна дзяўчына, сяброўка Валянціны па аспірантуры. Вельмі сімпатычная. Не пашкадуеш.

Дамовіліся сустрэцца ў «Паўднёвым». Я не любіў там бываць — вельмі яркія дзяўчаты напрошваюцца ў кампанію, тоўпяцца фарцоўшчыкі, словам, розная брыдота, але затое там выдатна кармілі, афіцыянты былі ў фраках, іграў неблагі ансамбль.

Я дзяжурыў па нумару і спазніўся хвілін на сорак. У зале ўжо поўным ходам ішла гульба, ты сядзеў з жонкай і яе сяброўкай у самым кутку. Вы ўжо выпілі, былі расчырванелыя і аб нечым гутарылі.

— А вось і мой сябар! — сказаў ты, устаючы.— Будучы класік нашай літаратуры, а пакуль вельмі ўдачлівы газетны рэпарцёр. Жыве адзін, халасты, ні ў кога не закаханы.

Сяброўка Валянціны — высокая, з вялікімі карымі вачамі, тварам крыху прадаўгаватым, тонкім — падала руку і адрэкамендавалася: «Марта».

Яна была прыгожай, з нейкай няўлоўнай, загадкавай таямніцай у вачах. Але я быў даволі абыякавы.

Я страшэнна хацеў есці.

Я выпіў некалькі кілішкаў, трохі павесялеў, пачаў расказваць нейкія цікавыя гісторыі, мне зрабілася весела, утульна. Ты таксама быў у добрым настроі, можа, ад таго, што я нечакана аказаўся ва ўдары, гэта ж рэдка са мной бывала. Высветлілася, што ніякай урачыстасці не было, гэта Валянціна наважылася пазнаёміць са мной Марту, вырашылі, што лепш за ўсё гэта зрабіць у рэстаране, дзе можна добра, без лішніх клопатаў паесці і павесяліцца. Я танцаваў з Мартай, потым з Валянцінай.

— Ну, як табе мой кадр? — спытала яна і сама ж адказала: — Адзіны сапраўдны чалавек, які можа ўнесці ў тваё неразумнае жыццё парадак і ўтульнасць. Да таго ж паглядзі на яе. Яна не падобная на тых, што цябе акружаюць.

— У мяне ўсякія ёсць, Валянціна,— сказаў я.— I такія таксама. Ты ж амаль нікога не бачыла.

I тут да стала падышла адна знаёмая.

— Ты, я бачу, сёння заняты, Андрэй?! — спытала яна і сама ж адказала: — Не апраўдвайся, дарагі. Але гэта сумна. Проста ў гэтым шынку сёння ніводнага прыстойнага мужчыны.

Я спрабаваў было нешта адказаць, але яна заўважыла цябе.

— О, Сяргей Уладзіміравіч? Сяброўская сямейная вячэра. Не рабіце такіх вачэй — я знікаю, знікаю...

Яна пайшла, і я ўбачыў, што твар Валянціны пакрыўся плямамі.

— Я не разумею...

— Супакойся, Валянціна,— гэта мая прыяцелька. Разам вучыліся. Ды і працуе па суседству. У нашым доме, дзякуй богу, усе адзін аднаго ведаюць. Сяргей тут ні пры чым.

Загаварылі аб творчасці. Не помню, з чаго пачалося. Мне здаецца, Марта сказала, што ў яе ёсць адзін пісьменнік у Вільнюсе, дык вось ён у год выдае па раману і, натуральна, жыве нармальна. А раманы, праўда, яна іх не чытала, кажуць, што так сабе — луска, паўтор азоў літаратуры, аднак пісьменніку на гэта начхаць. У яго яхта, віла ў Паланзе, жонка ў «Бярозцы» бярэ што трэба, і па тры месяцы ён сядзіць у дамах творчасці пісьменнікаў,— то ў Піцундзе, то ў Дубултах, то ў Кактэбелі.

— Ну і няхай сабе піша дрэнныя раманы, мы з Андрэем напішам добрыя. А на малако дзеткам мы і артыкуламі заробім.

— Разумееце, Марта,— сказаў я.— Няма часу спыніцца, як кажуць, азірнуцца. Цякучка заядае. Газета — гэта прорва, ненажэрны звер. Накарміў яго ўвечары, а ён ужо да ўзыходу сонца рыкаць пачынае, зноў жэрці хоча,— паўтарыў я амаль даслоўна Андрэевіча.— Але мы запраста склеім усе свае радкі і створым непераўзыдзены шэдэўральны раман.

Ты стаў раптам сумным. Я ўпершыню заўважыў, што ў цябе вельмі стомлены твар. Некалькі рэзкіх маршчын прабілася на лбе, зайграла сетка пад вачамі.

— Трэба дамоў, Валянціна,— сказаў ты.— Юра там адзін.

Так, у цябе ўжо быў сын.

Я ўздрыгваю. Тэлефонны званок, які працінае наскрозь, быццам выстрал. Хто гэта можа быць? Ноч, недзе каля чатырох. Хапаю трубку, і — не магу паверыць — голас Марты.

— Усе тут, толькі цябе няма. Проста няёмка перад Валянцінай, Капіталінай Філарэтаўнай, Фёдарам Піліпавічам, Сярожкавай смерцю. Валянціна ўсё пытаецца: «Дзе Андрэй?» Усё ж сябар, так сказаць, найлепшы сябар. Ты што, напіўся?

— Марта, я толькі што думаў пра цябе, дакладней, не думаў, а ўспамінаў. Помніш той першы вечар у рэстаране — Сяргей, Валянціна, ты і я. Я праводзіў цябе да аспірантскага інтэрната, потым ты пазваніла, прыйшла да мяне ў барак...

— Што ты вярзеш? — яна зашыпела ў трубку як змяя.— Сапраўды напіўся! У такую ноч?!

— Ды не піў я, Марта,— даўно я не вымаўляў яе імя вось так, без злосці.— Проста я пішу некралог пра Сяргея, мне яго заўтра здаваць, вось я і не прыйшоў. Таму, Марта, я і ўспомніў пра цябе.