Михаил Катюшенко - Сустрэча пасля развітання

— Пішаш некралог аб ім, а ўспаміваеш пра мяне. Ідыёт пракляты...

Яна кідае трубку. Кароткія гудкі.

Было душнае, спякотнае лета, То там, то тут узнікалі пажары на палях, гарэлі лясы, а на Палессі раптам пачалася нечуваная паводка. Я кідаўся па камандзіроўках, пісаў пра мужнасць салдат-пажарнікаў, верталётчыкаў, людзей, што ратавалі ўраджай, кожны каласок якога даставаўся нялёгкай працай. Водпуска, я, канешне ж, не прасіў. Мне гэта нават у галаву не прыходзіла, хоць цягнула, вядома, на мора. Да гэтага часу я заняў тваё месца ў «маладзёжцы» — загадчыка аддзела навін, а ты перайшоў да Андрэевіча, які ўзначаліў большую газету. Ты таксама яшчэ не быў у адпачынку, ездзіў па камандзіроўках па тых жа справах, быў заняты набыццём новай машыны, цяпер ужо сваёй другой машыны, але нешта не выходзіла: нехта не стрымаў слова, паабяцаўшы твайму знаёмаму, вельмі надзейнаму знаёмаму, але ланцужок на некаторы час разарваўся: у Саюзе таксама разводзілі рукамі, маўляў, належыць машыну мяняць праз пяць гадоў, а прайшло толькі чатыры з моманту куплі, трэба было яшчэ год не прадаваць... Ты нерваваўся, без машыны быў як без рук, усе справы адкладваліся на заўтра, паслязаўтра. Але, нягледзячы на спёку, ты паспяваў пабываць на тэлебачанні, на радыё, на кінастудыі, ў выдавецтве, а ўвечары цесць вёз цябе на дачны ўчастак, дзе яму, побач са сваім, удалося выбіць надзел і для цябе. На тваім участку пакуль стаяў часовы домік, і расліннасць расла пышная, быў нават маленькі парнічок, кветнік, паляна для адпачынку, расла свая, не з рынку, закуска: цыбуля, пятрушка, памідоры. Унутры доміка вісеў на цвічках праект будучай дачы — на пастаменце, што нагадваў палі, з вокнамі на ўсю шырыню сцен, з усходнім дахам, пад якім змяшчаўся яшчэ адзін пакой другога паверха — твой кабінет.

Будаўніцтва дачы меркавалася пачаць гэтай жа восенню. Праз нейкія два-тры месяцы і палянка, што служыла месцам адпачынку, запоўнілася будаўнічым смеццем — дошкамі, цэглай, цэментам. Гэта ўсё патрабавала дадатковых, будзь здароў якіх, выдаткаў, і ты кідаўся ў месцы, дзе плацілі грошы, з новымі хуткасцямі. У мяне было параўнаўча спакойнае жыццё, грошы мяне асабліва не хвалявалі, мне хапала на сябе — на абеды ў нашай «шклянцы», набыццё кашуль, касцюмаў, зрэдку на рэстараны, на каньяк і шампанскае для дзяўчат, што наведвалі маё жытло.

— Не думай, што гэтак будзе працягвацца вечна,— гаварыў ты мне.— Ажэнішся — і скончыцца твая вольніца, бестурботнае жыццё.

Пра жаніцьбу я не думаў. Сам не ведаю чаму. Не было чалавека, з якім па добрай волі пасяліўся б навечна, да апошніх дзён пад адным дахам. Усё часцей я сустракаўся з Мартай... Прызнаюся, з ёю прыемна было з’яўляцца ў самых розных месцах — у цябе, сярод цікаўных позіркаў сяброў Валянціны, на прэм’еры ў тэатры, проста ісці па вуліцы.

— Ты мне амаль падабаешся, Андрэй,— сказала аднойчы яна.— 3 табой лёгка і проста. Няма патрэбы гаварыць нейкія непатрэбныя, але прынятыя ў падобных выпадках словы. Калі ты не супраць, я буду званіць часцей і прыходзіць.— Яна, пэўна, улавіла ў маіх вачах трывогу. — Не хвалюйся. У мяне не будзе ніякіх прэтэнзій. Для сумеснага жыцця... Ва ўсякім разе ў мяне — іншы ідэал мужа. Толькі ёсць адна просьба.

— Якая ж? — яе апошнія словы мяне задавальнялі, і я ўнутрана супакоіўся. Ненавідзеў я гэтыя спрадвеку аднолькавыя пытанні: «А што ў нас будзе далей?», «Я так больш не магу» або проста: «Чаму мы не робім так, як усе людзі», і гэтак далей...

Яна працягвала:

— Калі мы з табой... Адным словам, больш, каб ні з кім. Мы людзі адукаваныя і ведаем, што ў наш шалёны час здараецца часта шмат непрыемнасцей.

Я кіўнуў галавой і чамусьці ўявіў карэктарку Любку: яна ўсё ж не з дурнушак, і, мабыць, з’явіцца выключэннем.

Сустрэчы з Мартай увайшлі ў звычку, яны працягваліся ўжо каля двух гадоў. За гэты час яна паспела абклеіць маё жыллё новымі шпалерамі, прымусіла пабяліць вокны, дзверы, кухню. Я хадзіў усюды з ёю, і гэта нікога не здзіўляла. Марта канчала аспірантуру, ёй трэба было пакінуць аспіранцкі інтэрнат і шукаць кватэру... У тое гарачае лета Валянціна спытала ў мяне:

— Ты што — думаеш ганяць дзяўчыну па горадзе ў пошуках кутка?

Я нічога не адказаў, а потым сказаў:

— Да верасня, калі яе папросяць, яшчэ далёка.

Валянціна падключыла цябе. Ты ў гэта лезці не хацеў, але ўсё ж аднойчы распачаў са мной прыкладна такую гаворку, на што я адказаў, што не магу зрабіць Марце прапанову. Сам не ведаю чаму.

А ў той дзень ты пазваніў мне, нібыта не мог падняцца паверхам вышэй са сваёй рэдакцыі, і прапанаваў правесці вечар у цябе на дачы «за бутэлькай бургундскага».