Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

- А вы, малады чалавек, сам мясцовы?

- Не, я прыезджы, здалёку.

- А то я мясцовым не даю. Трэба маладым людзям самім вырошчваць кветкі для ўпрыгожвання жыцця. А навошта вам кветкі? - Стары ўстаў і павёў Рамана ў агарод.

- Ну, ведаеце, трэба.

- Якія вам трэба?

- Ружы.

- Ружы вырошчвалі яшчэ старажытныя рымляне. І кожны колер адпавядаў таму або іншаму прызначэнню. Адна справа - вы ідзяце на вяселле, іншая - на спатканне з дзяўчынай.

- Тады я прызнаюся, дзядуля, мне трэба на магілку любімай дзяўчыны.

Стары паглядзеў у вочы Рамана, хуценька павярнуўся і адчыніў скрыначку, якая была прымацавана да сценкі сенцаў, і адтуль дастаў нож з загнутай, падобнай на яго нос, дзюбай.

- Вам трэба ружы цёмнага колеру. Яны азначаюць бессмяротнасць сэрца. Рымляне клалі іх у труну нават, - хацеў паказаць сваю дасведчанасць у кветках стары.

- Чаго не ведаю, дык не ведаю, дзядуля.

Стары нарэзаў вялікі букет цёмна-ружовых кветак і працягнуў іх Раману.

- Колькі ж вам?

Дзядуля зноў глянуў у вочы Раману.

- Я нічога не вазьму, што вы - гэта грэх браць грошы. Мне самому хутка будуць добрыя людзі прыносіць на магілку кветкі. Не, не.

- Вазьміце, - Раман працягнуў пяцірублёвую паперку. - Кветкі ж вырашчаны вашай працай.

- Чалавек усё жыццё працуе дзеля таго, каб мець заробак, а я вырошчваю кветкі, каб на свеце крышку прыгажэй было. І за гэта грошы не бяру. Не, не, сынок.

- Што ж, вялікае вам дзякуй, дзядуля. Жадаю вам яшчэ многа год пражыць, каб было прыгажэй на свеце, - сказаў на адыходзе Раман.

Парыла. З-за небасхілу ляніва паднімалася пухлая чорная хмара, якая нібы выпусціла лёгкі ветрык, ад якога журботна зашумелі старыя хвоі на могільніку. Вецер яшчэ не спусціўся да зямлі, і малыя дрэўцы стаялі нерухома, нібы на жалобнай варце салдаты.

З другога боку, аднекуль з-пад сонца, несла паветраная рэчка больш светлую хмару. Яна плыла насустрач цёмнай, але значна вышэй. Неба замітусілася над бязлюдным востравам лесу. Раман здаваўся сам сабе маленькай кропелькай пад вялізным нябесным купалам, але з жывой душой, з думкай зямляніна, што свет бязмежны і вечны, а жыццё - не.

Зямля дыхала стомленым спакоем. Сум і жальба зноў агарнулі Раманаву душу. Ён прайшоў па могільніку: помнікі, крыжы, агароджы, а ў іх - кветкі, рабіны, ніцыя вербы - дрэўцы, што любілі нябожчыкі пры жыцці. Раман павярнуў на сцяжынку да больш свежых магілак, спыняўся, чытаў надпісы. І вось зямля, пад якой ляжыць любы сэрцу яго чалавек. Недзе далёка прагрымеў гром, а над могільнікам толькі прашумелі буйныя, рэдкія кроплі дажджу. Яны падалі на жоўты пясок і нібы хацелі захавацца, хуценька ўкручваліся ў яго і ляжалі шэрымі гарошынкамі. Перад Раманам была магілка, у якой пахавана адзінокая жанчына. Ён выняў з кішэні сцізорык, зрэзаў быллё і паклаў на яе ружы. І якаясьці горыч пракацілася па Раманавай душы, нібы ўдыхнуў ён пылок зацвіўшага палыну.

Сэрца сціснулася ў такі камяк, так падступала, здавалася, у самае горла, што стала цяжка дыхаць.

У думках Раман пераходзіў з аднаго стану быцця ў другі, і ў ім паўставалі то далёкія часіны юнацтва, то мілы твар любімай дзяўчыны з даверліва-радаснай усмешкай, з кранаючымі ямачкамі ля губ.

Вось яна з'явілася на імгненне аднекуль з далёкай далечы з апушчанымі чорнымі вейкамі на бледным твары і тут жа растала. Такой Раман запамятае яе цяпер на ўсё жыццё.

Дождж гусцеў.