Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

- Вінавата вайна, смерч, які пранёсся над намі. Ён знішчыў яе хату, прыкаваў да ложка бацьку, і пакуты перамаглі каханне. Цяпер вы павінны даць мне паперу, што мяне адпускаеце на ўсе чатыры бакі, і я буду зусім вольны. У мяне выпісаны білет назад, і я паеду ў сваё мараходнае.

Раман гаварыў, а палкоўнік іграў жалвакамі і штосьці думаў сваё. Ён яшчэ лагодна размаўляў з Раманам, што той зрабіў сумленны крок - здаў пісталет. А цяпер, калі паўстала другое пытанне, пяцідзесяцігадовага палкоўніка нібы хто падмяніў.

- Нікуды ты не паедзеш. Мы будзем цябе судзіць за ўхіленне ад выканання нашага задання.

- Што датычыць майго ўхілення, дык лічу, што мой крок быў сумленны. Я прынясу там Радзіме больш карысці, чым у вас. І мяркую, што кожны чалавек павінен думаць так, шырока. Я ваяваў і думаў, што загіну, але не шкадаваў свайго жыцця дзеля таго, каб добра было не толькі вам, а і ўсім іншым людзям.

- Дай сюды дакументы!

- Якія ў мяне дакументы, - палез у кішэню Раман. - Вось праязны білет, пасведчанне курсанта. А партыйны я паказваў у вучылішчы маёру, а потым успомніў, што нельга было гэтага рабіць. Яго можна паказваць толькі работнікам партыйных устаноў і сакратару партарганізацыі, а больш нікому.

- Ха-ха-ха, - засмяяўся палкоўнік, - ты адукаваны хлопец. - Палкоўнік падсунуў пад настольнае шкло білет і пасведчанне Рамана.

«Так, цяпер паеду, - падумаў і ўздыхнуў Раман. - Не, я зараз жа пабягу да былога камандзіра злучэння, ён мяне ведае. Ці працуе ён толькі цяпер сакратаром абкома партыі?»

- Не, таварыш палкоўнік, я ўсё ж павінен паехаць назад у мараходку.

- Цябе адразу ж адтуль накіруюць пад арыштам назад. Магу даць табе пару дзён на роздум, а потым зойдзеш да нас, і мы цябе накіруем па прызначэнні. Памятай, што ў іншым выпадку ты павінен будзеш выплаціць сродкі, якія страціла дзяржава на тваю вучобу ў тэхнікуме.

- Добра, я закончу мараходнае і тады выплачу.

- Цяпер выплаціш.

- Дык у мяне, акрамя адзення, няма больш нічога.

- У прымусовым парадку будзеш працаваць і выплачваць.

- Добра, я падумаю.

- Ну вось і дамовіліся.

Раман пайшоў, і яму здавалася, што ў яго з'явіўся на шыі ланцуг, другі канец якога шыпіць на падвешаным дроце, цягнецца. Раман прайшоў крыху і азірнуўся. «Ой! - пракаціўся па яго скуры халадок. - Добра, што вырваўся, сюды я больш не вярнуся». І ён амаль подбегам накіраваўся ў абком партыі.

Абком размяшчаўся недалёка, і Раман праз некалькі хвілін ужо быў там. Дзяжурны міліцыянер сказаў нумар пакоя сакратара абкома Паўла Іванавіча. У прыёмнай сакратарка запытала, па якім пытанні Раман хоча зайсці да Паўла Іванавіча.

- Я былы партызан, і мне неабходна зайсці, зразумейце гэта.

- Добра, як ваша прозвішча?

- Зімін, Раман Зімін, - сказаў ён.

Сакратарка знікла за дзвярыма і хутка паказалася зноў.

- Заходзьце.

- Дзякую.

Раман толькі ўвайшоў у другі кабінет, і яму адразу стала радасна. Па ўсім было відаць, што Павел Іванавіч самы большы начальнік за ўсіх тых, да каго ён звяртаўся ў сваім жыцці. На грудзях у Паўла Іванавіча гарэла Залатая Зорка, на плячах - генеральскія пагоны. Ён устаў з крэсла, выйшаў з-за стала і падаў Раману руку.

- О, дыверсант мой, як ты вырас, папрыгажэў, - усміхнуўся Павел Іванавіч. - Сядай, сядай.

- І вы змяніліся, таксама папрыгажэлі.

- Няпраўда, які быў стары, такі і застаўся.

- Я калі быў у вашай зямлянцы ў сорак трэцім годзе, дык вы тады былі ў простай сцёганцы, а цяпер...

- Дык і ты ж, бачу, у марской форме. Форму можна мяняць, галоўнае, каб заставацца самім сабою. - Павел Іванавіч зрабіў доўгую паўзу і дадаў: - Чалавекам.

- Так, Павел Іванавіч, але абставіны мяняюць і чалавека. Я вось зайшоў да вас прасіць, каб заступіліся, мяне хочуць пасадзіць у турму.

- Хто і за што? - спакойна, але здзіўлена запытаў сакратар абкома.

Раман расказаў усё падрабязна. Іншы раз, каб што-небудзь удакладніць, сакратар абкома задаваў пытанні.

- Значыць, ты не хочаш у іх служыць?

- Не, уцяку, куды вочы будуць глядзець.

- Яны, зразумела, сарвуць цябе з мараходнага вучылішча. А садзіць - цябе ніхто не пасадзіць, і сродкаў ніякіх ты зусім не будзеш выплачваць, - засмяяўся Павел Іванавіч.

- Чаму вы не можаце загадаць палкоўніку, каб ён не чапаў мяне? Вы ж вышэйшы за яго. Начальнік.

- Як вышэйшы? У яго ёсць сваё начальства, каму ён падпарадкоўваецца.

- Мяне ж не з турмы вызваляць, - сказаў Раман.

- Я разумею, але тут атрымаецца, што я дапамагаю ўцечцы кадраў з рэспублікі. Да нас многа накіроўваюць, а сваіх мы не ўтрымліваем, а наадварот... Я думаю іншае табе прапанаваць. На вось лісткі па ўліку кадраў, запоўні іх і паедзеш у партшколу пры ЦК КП(б)Б, там добрая стыпендыя, харчаванне.