Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

- А дзе гэта і колькі вучыцца?

- У нашай сталіцы Менску, вучыцца год. Якраз табе ў камсамоле і папрацаваць, ты ж быў сакратаром камсамольскай арганізацыі тэхнікума і добра зарэкамендаваў сябе.

«Год павучуся тут і паеду зноў у мараходку. А цяпер толькі б пакінуць гэты горад», - падумаў хлопец і з радасцю адказаў:

- Згодзен. Вялікі вам дзякуй.

- Хочаш ужо ісці? - здзіўлена паглядзеў Павел Іванавіч на Рамана. - Ведаў, што ты жывы, а вось сустрэцца ніяк не даводзілася. Спраў вельмі многа. Вобласць разбурана ўшчэнт. Знешне руіны заўважныя больш у гарадах, а вось колькі ў вёсках людзей засталося без хат! І наша першаступенная задача - перасяліць сем'і з зямлянак. А тут коней засталося менш паловы, як было да вайны. Няма на чым лес вазіць...

Павел Іванавіч задумаўся і глядзеў чамусьці не ў вочы, а на грудзі свайго былога партызана.

- Бачыў я, як гуськом цераз балота неслі жанчыны ў мяшэчках жыта са станцыі, - сказаў Раман.

- Гэта на пасяўную, - схамянуўся Павел Іванавіч. Глянуў Раману ў вочы, устаў з крэсла і дадаў: - Уся краіна дапамагае нам. Выйдзем, выйдзем з гэтага цяжкага становішча. Галоўнае, каб мы ўмела вялі гаспадарку. Вось паедзеш, павучышся і арганізоўвай камсамол. Толькі моладзі па сіле хутка залячыць раны, нанесеныя вайной. Ты быў добры воін, добры воін...

- А чаму не пытаецеся, ці выканаў я ваша апошняе заданне? - перабіў Раман.

- Я памятаю сваё заданне. І перакананы, што ты яго выканаў. Нават паглядзеў, што ты малавата ўзнагароджаны.

- Так, мы выканалі ваша заданне. І я паранены нават быў.

- Вось гэтага не ведаў. Мы злучыліся з Чырвонай Арміяй, а твая ж група заставалася яшчэ ў тыле ворага. І што - цяжка паранены? - запытаў Павел Іванавіч і зноў сеў за стол.

- Не.

- Значыць, мост вы ўзарвалі?

- Было вельмі цяжка, Павел Іванавіч, гітлераўскія войскі якраз па чыгуначным насыпе займалі абарону. Дык мала таго, што добра ахоўваўся мост, але і на флангах - мноства салдат.

- Ну, і як вам удалося?

- Двое сутак сядзелі ў балоце, назіралі, думалі. Спачатку хацеў накіраваць хлопцаў да насыпу, каб тыя завязалі перастрэлку, адцягнулі ўвагу аховы моста і ў гэты час з другога боку падкласці міну. Але перадумалі, палічылі, што немцы не дурныя, зразумеюць наш намер і яшчэ больш стануць пільнымі. Думалі падпаўзці і зняць вартавых з бясшумкі, але заўважылі, што на змярканні ахова ўзмацняецца: падыходзяць яшчэ двое з ручнымі кулямётамі. Яны партызан не баяліся, бо лесу паблізу няма, а абапал рэчкі, як вокам акінуць, хмызнякі, балота. Гітлераўцы ведалі - фронт набліжаецца, і, напэўна, пабойваліся вайсковых разведчыкаў. Так што ўзарваць мост можна было толькі ўдзень, калі цягнік снаваў узад-уперад, падвозячы розныя матэрыялы для ўмацаванняў. Трэба сказаць, што нам пашанцавала. Якраз падняўся вецер, пайшоў мокры снег. Вартавыя паўцягвалі галовы ў шынялі і не паварочваліся тварам да нас. З нашага боку ляпіў снег. Мы хуценька нарэзалі сітніку, павязалі яго ў пукі, змацавалі іх, і атрымаўся невялічкі плыток. Паклалі на яго чатыры пліты. І, ведаеце, Павел Іванавіч, я тады няправільна думаў, што калі сам не буду мініраваць, дык ніхто так не зробіць. Хлопцы не дазвалялі, але я бухнуў жыватом на плыток, і ён пагрузіўся ў ваду. Ну што ж, намачыўся, набраў поўныя боты вады. Махнуў рукой: паплыву паціху каля берага. Ведаеце, Добысна - рэчка гнілая, звілістая. І я дзе за лазіну, навісшую над вадой, вазьмуся і падцягнуся, дзе торф дастану рукамі і грабу. І так рухаўся па цячэнні пад мост. Цікава, што ціснула да плыта мяне нейкая нябачная сіла, і я не паднімаў уверх галавы. Слухаў толькі плячамі: куды трапіць варожая куля, а яшчэ больш баяўся пачуць чаргу з боку сваіх. Бо загадаў, як толькі заўважаць, што вартавы павярнуўся і цэліцца, адразу ж біць па ім. Слава Богу, нада мною ўжо мост, а стрэлаў няма. Абмінуў калючы дрот, выпаўз на бераг. Ціхенька зняў тол, сеў у цёмны слізкі куточак. Мост увесь свіціцца, і рэйкі відны. І як мы меркавалі няправільна, падумаў я: узарваць з двух бакоў. Запаліш бікфордаў шнур з аднаго боку, пакуль перабярэшся на другі, дым могуць заўважыць. І мне не церпіцца, хацелася хутчэй мініраваць, а тут нейкі холад ахапіў, трасе. І думаю, зраблю так, не выскачу з-пад гэтага моста. А з аднаго боку ўзарву, што ж, немцы хутка дзюрку залатаюць. Чую, грукоча цягнік. Я дастаў з рэчавага мяшка скрутак дэтануючага шнура, па канцах заціснуў зубамі капсулі і папоўз уверх. Выгнуў шнур, каб ён нагадваў жураўліную шыю, прасунуў паміж шпал і зачапіў дзюбай-капсулем за рэйку. Цягнік набліжаўся, і я імгненна каўзануўся ўніз. Ускарабкаўся на свой плыток і паўз бераг, нібы лягушка, узняўшы галаву, рухаўся супроць цячэння. О, як я намагаўся, каб хутчэй дасягнуць хоць бы прыбярэжнага густога лазняку. Раптам страшэнны выбух, заскрыгатала жалеза. Я азірнуўся: паравоз уторкнуўся носам у ваду, а задняя частка яго паціху паварочвалася пад напорам вагонаў. Мяне заўважыў вартавы і стрэліў з вінтоўкі. Пырснула вада мне ў твар. Не памятаю, як я выскачыў на бераг. Было зусім блізка да кустоў, але адчуў, што маю нагу нібы хто рвануў уперад якімсьці крукам. Але я дабег да кустоў. Там ці зачапіўся і ўпаў, ці знарок папоўз на чацвярэньках. У ботах было поўна вады, але адна нага менш слухалася і пачала гарэць. З моста раздаваліся адзіночныя стрэлы. Я крыкнуў. Хлопцы падбеглі да мяне і паднялі на ногі. Адкуль узялася ў мяне сіла! Я без іх дапамогі яшчэ бег з паўкіламетра. І толькі тады мне зрабілі перавязку. Добра, што варожая куля не кранула костку. Ну, а потым злучыліся з нашымі. Вайсковы шпіталь. І вось які я ёсць сёння.