Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

- Добра, мы запоўнім на цябе яшчэ адзін узнагародны ліст, - сказаў Павел Іванавіч. - Думаю, што цяжэйшае ў цябе ўсё ззаду. Так, сынок?!

- Не, Павел Іванавіч, ці таму, што ўсё гэта было даўно, ці з якой іншай прычыны, не магу выказаць, але мне цяпер вельмі цяжка.

- Чаму? - здзіўлена паглядзеў на Рамана Павел Іванавіч.

- Жыццё неяк недарэчна склалася. Паеду вучыцца, але да вас назад не вярнуся.

- Ты штосьці скрываеш ад мяне, а?

- А што скрываць, калі ўсё пайшло марна.

- З такой вайны выйшаў здаровым, прыгожым, на ўзлёце... Мне не падабаюцца твае ноткі. Не разумею, з чаго гэта?

- Бачылі б вы маю дзяўчыну... Ай, навошта мне цяпер гэта прыгажосць, узлёт, узнагароды?

- Дык што здарылася?

- Замуж выходзіць.

Раман бачыў, як Павел Іванавіч стрымліваў усмешку, але заплюшчыў вочы і задумаўся, нібы пераўвасабляў сябе ў стан маладога хлопца. І не адважыўся сказаць што-небудзь кепскае на дзяўчыну. Хутчэй за ўсё ён скрыў сваю думку і, вытрымліваючы такт, запытаў:

- І доўга ты з ёй сустракаўся?

- Доўга.

- Яна ж напэўна кахала цябе. Ды я інакш і не думаю, - ледзь усміхнуўся Павел Іванавіч.

- Здаецца, так!

- Значыць, яна не па любві выходзіць. А гэта не моцны шлюб.

- Ёй і жыць цяжка было.

- Так, калі добрая дзяўчына, дык шкада, што з прычыны цяжкага становішча выходзіць замуж. І ты лічыш, што ў цябе цяпер цяжкае становішча?

- Так.

- Якое? Ты ж жаніцца не збіраўся, а думаў вучыцца пяць гадоў. Вось і пажыві пяць гадоў. Паглядзі навокал. Колькі згубілі ў час вайны сваіх мужоў, жонак, жаніхоў, нявест. Дык усе і нос павесілі? Сорамна, такі мужны хлопец, і якім я цябе бачу. Ідзі запоўні ўсе дакументы, выспіся добра, а заўтра яшчэ пагаворым.

Раман выйшаў з абкома з палёгкай на сэрцы. Ужо не шыпела так над галавой, не здаўліваў шыю ланцуг...

«Дык Павел Іванавіч другі сакратар, а ёсць і першы, можа б, той пазваніў палкоўніку, і мяне б адпусцілі ў мараходку. Напэўна, Павел Іванавіч палічыў дробязнай справай маё пытанне».

Нічога. Раман з задавальненнем паедзе ў сваю сталіцу на год. А можа, яшчэ зусім адмовіцца там ад мараходкі ды паступіць у юрыдычны інстытут. Роза гаварыла, што суд падпарадкоўваецца толькі закону. Тады Раману ніхто не будзе ўказваць, і ён будзе сам наводзіць парадак, нягледзячы ні на якіх там асоб. Галоўнае, быць самому сумленным, а сам пажыве, павучыцца, убачыць, што рабіць далей.

Пастаяўшы крыху на ганку абкома, Раман вырашыў пайсці ў парк. Парк быў бязлюдны, заснежаны. На галінах дрэў не пінькалі сініцы, не стукалі дзятлы. Толькі ў марозным паветры гулі правады, што наснаваны над цэнтральнай алеяй. Раман трасянуў галавой, глянуў уверх. «Ці гэта ў мяне ў галаве так гудзе?» - падумаў ён і спыніўся каля тоўстага клёна. Раман угледзеўся ў камель, і раптам парк нібы ажыў.

Ва ўяўленні паўстаў той зімовы мінулагодні дзень, калі Раман удзельнічаў у гарадскіх лыжных спаборніцтвах. Ён тады на апошнім крузе, не дабегшы некалькі метраў да фінішу, урэзаўся ў гэты клён, і лыжа зламалася. Якраз уперадзе зайграў духавы аркестр, і Раман хуценька адчапіў зламаную лыжу і пабег па адной. Але хтосьці абышоў яго, і Раман заняў другое месца.

Перад ім і цяпер паўстаў белы разгублены Надзін твар, і здавалася, што навокал чуваць апладысменты моладзі. Надзя не пляскала тады ў далоні, яна напалохалася, калі пачула, як трэснула лыжа і Раман упаў. Гаварыла, што ледзьве не ўскрыкнула, але нехта засмяяўся побач, і яна са злосцю папракнула яго.

Раман уздыхнуў і паціху пайшоў на круты бераг Сожа. Здавалася, і ветру няма, але з рэчкі ён набягаў, халодны, калючы. Па лёдзе даганялі адна другую снежныя пасмы, віхурыліся, вырываліся ўгару і нібы раставалі ў паветры. Бярозкі, што стаялі на беразе і некалі шапталіся ліствою, туліліся, спляталіся галінкамі, цяпер нібы разышліся і былі на пэўнай адлегласці адна ад другой.

«Вось тут мы некалі сядзелі з Галубкай, - падумаў Раман. - Тады гойдаліся сожанскія сярэбраныя хвалькі, дыхаў цёплы, пяшчотны ветрык». Раман крута павярнуўся і хутка пайшоў, нібы хацеў уцячы сам ад сябе. Азірнуўся, глянуў на вежу і вырашыў злазіць на яе, бо калі давядзецца яшчэ быць тут, невядома. Па вінтавой лесвіцы ён шпарка паднімаўся ўверх. У пустой вежы разносілася рэха ад абцасаў, і здавалася, што ззаду ў Рамана яшчэ нехта ідзе. Раман вылез на балкончык і паглядзеў навокал. Ці таму, што зімою Раман ніколі не глядзеў з вежы на горад, ці таму, што закончылася вайна і знялі ўсю маскіроўку, горад быў белы. Толькі чатырохпавярховая школа, у якой жыла Надзя, вылучалася сваёй шарызной. Раман раней і не заўважаў, што школа не тынкаваная. Вунь у той сцяне акно яе пакоя. Цікава, што Надзя цяпер там робіць? Збіраецца, напэўна, на заняткі. Раман звёў позірк са школы, паглядзеў на магутныя краны, што ўзвышаліся над горадам, на вялізны белы элеватар. «Напэўна, ён ужо напоўнены зернем. Будуюць, хлеб вырошчваюць. А я? Трэба ехаць вучыцца. Правільна Павел Іванавіч сказаў».