Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

Раман паглядзеў на гадзіннік і пайшоў з вежы.

XVI

У жыцці, відаць, заўсёды існуе нейкая залежнасць паміж тым, што было і што ёсць. І таму кожны чалавек, якому некалі давялося саромецца сваёй беднасці, не супраць паказаць з цягам часу змены і дасягненні ў сваім жыцці. І асабліва гэта хочацца паказаць таму чалавеку, які быў сведкам мінулага. Праўда, мужчыны больш падкрэсліваюць свае асабістыя, як кажуць, унутраныя дасягненні і, як вынік іх, - пэўныя працы, творы, рэчы свайго ўмельства. А жанчыны ў сваёй большасці любяць моды, утульнасць у кватэры і рэчы, набытыя няважна за чый кошт - мужа ці яе. А гэта, бадай, першаступеннае і асноўнае ў шчаслівым жыцці чалавека.

Калі Надзя запрасіла Рамана ў сваю кватэру, ён з ахвотаю прыняў яе прапанову. Сеўшы ў мяккае крэсла, хлопец задумаўся.

А якое ў Надзінай кватэры жыццё? У ёй ёсць усё: ціха загуў халадзільнік, зарубежны ў зале гарнітур, дарагі дыван на ўсю падлогу, шторы на вокнах з дэталямі колеру сценкі, люстра з мноствам шкляных сасулек пад столлю, тэлевізар.

- Чаго ты як толькі ўвайшоў да мяне ў кватэру, дык і засумаваў?

- Скажы, а табе не сумна і не цяжка жыць адной?

- Не, уключу тэлевізар, а наконт цяжкасці, - паціснула плячыма Надзя, - усё ёсць. Як кажуць, вада на месцы, дровы не трэба, а што больш? Ты, напэўна, маеш на ўвазе цяжкасці без мужчыны. На гэтае пытанне я табе не магу адказаць, бо прыкладна такое ж становішча ў тысяч жанчын.

- Ну, мы яшчэ вернемся да гэтага. Я звярнуў увагу, што мая фотакартка ў цябе стаіць на відным месцы. Калі б ты не ішла са школы на спатканне са мной, яй-богу, падумаў бы, што спецыяльна дастала аднекуль і паставіла.

- Вось і мужчына ёсць, - засмяялася Надзя. - Тут ёсць вобраз, тут вітае твой дух.

- Хіба бывае так, што пяцёра сапраўдных мужчын не могуць замяніць вобраз, дух аднаго?

- Ты мяне крыўдзіш гэтым. Не толькі бывае, а ты бачыш, так ёсць.

- Ага, а дзе ж Вера цяпер?

- Вера выйшла замуж за вайсковага і цяпер недзе ў Германіі з мужам.

- А дзе твае дзеці? Галоўнага я ў цябе і не запытаў.

- У мяне адзін сын, закончыў дзесяць класаў, цяпер на флоце служыць.

- Раскажы, Надзенька, спачатку ўсё пра сваё жыццё.

- Мне здаецца, што яго ўсе ведаюць. А яно такое, што...

Выйшла Надзя замуж і спачатку жыла з маці, дома. А потым далі Касяку пакойчык у разбураным доме з пячным ацяпленнем. Толькі Надзя перайшла туды, прывозіць нейкі чалавек дровы на машыне. Надзя адчыніла дзверы. А ў яе пытаюць:

- Бацька ваш дома?

- Не, няма. - Надзя разгубілася і пачырванела.

- Дзе ж скінуць іх?

- Скіньце вось тут, у двары.

Надзя пайшла і лягла на ложак. Без маці, без сваіх было жудасна. А цяжарнасць была надзвычай цяжкая. Частая страта прытомнасці, рвоты, санлівасць. Надзя пачала папракаць мужа:

- Ісідар, ты ж абяцаў, што перавязеш дом, будзем жыць разам з усімі.

- Навошта мне такая сям'я, гармідар нейкі ўстрайваць, - адказаў Касяк. - Што, табе няма дзе жыць?

- Мне цяжка адной.

- Ты ж у акадэмічным адпачынку.

- Ну, а потым?

- Не будзе як, дык хопіць з цябе навукі. У інстытутах замужнія жанчыны толькі гуляюць, я ведаю, сам заканчваў. На адзенне я зараблю, а маці мая свінні гадуе, сала будзе, ды і парсючка дасць, выгадуем.

Так і павялося. Ісідар - на работу, а Надзя - да маці. Цяпер ужо і маці разам плакала. Нарадзіўся сын. Надзя магла б да сваёй маці вазіць малога і працягваць вучобу, дык куды там, Касяк і блізка такой думкі не дапускаў: «Прыгожых жанчын навука псуе». І сем гадоў жыцця вылецела з кухонным дымам у трубу. Раўнаваў, нават не дазваляў у парк выйсці з дзіцем. Памёр бацька. Надзя ўзяла дзіця за руку, а ў другую - усе свае нажыткі ды за шырмачку, дзе ляжаў бацька. Так дзве прыгожыя дачкі і абедзве з дзецьмі - у маці. Вера хоць інстытут закончыла, а Надзі давялося паступіць на трэці курс завочнага аддзялення і працаваць у бальніцы медсястрой. Ад вялікіх турбот сканала і маці.

- Ну, і чаму ты да гэтага часу не выйшла замуж? - запытаўся Раман.

- Прызнацца табе, як кажуць, сваталі. Ну, што. Прыехаў адзін стары халасцяк, ён тут ля горада дырэктарам школы працуе. Прызнанні... Спадабалася я. Хлопец на выгляд так сабе. Чысценькі, не п'е, не курыць. Я і пытаюся ў яго: «Чаму вы рашылі жаніцца?» Падумаў ён і кажа: «А ведаеце, як цяжка жыць аднаму». А я: «У якім сэнсе?» Адказвае: «Няма каму памыць бялізну, падрыхтаваць есці, кідайся сам, так можна і язву нажыць». Думаю: «Не хачу, ні ў якім разе не хачу і я сабе нажываць язву, зразумела, не ў страўніку, а ў мазгах, у нервах, на целе. Ідзі ты, мілы, далей».