Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

Даніла Гаўрылавіч успомніў, як у райкоме партыі ён расказваў пра свайго камсорга, які зрабіў выбух, каб хутчэй нарыхтаваць цэглу, і трапіў пад арышт. Там смяяліся і гаварылі, што нельга было яго арыштоўваць, напэўна, і за ворыва не будуць папракаць. Даніла Гаўрылавіч усміхнуўся.

- Давайце, - махнуў ён рукой.

Жанчыны-выкладчыцы хуценька падвязалі фартухі, напоўнілі іх бульбай і гуськом пайшлі па барознах.

Але яшчэ не скора на свежае ворыва прыляцелі гракі, каб пахадзіць услед за плугам ды давыбіраць тлустыя лічынкі хрушчоў. Птушкі здалёк заўважаюць трактар або коней на полі, а такое ворыва для іх яшчэ непрывычная з'ява, і яны прыляцелі тады, калі заўважылі вялікую плаху раллі. І то спачатку садзіліся і назіралі за групай людзей здалёк, а потым толькі падляталі на свежапракладзеную баразну.

За два дні навучэнцы пасадзілі бульбу на сваім участку і перакінуліся на будоўлю новага тэхнікума, якой кіраваў адзіны прараб - сухенькі стары чалавек, што добра разбіраўся ў чарцяжах будынка, які трэба было ўзвесці пад тэхнікум. Адно ён баяўся міны, снарада, якія маглі застацца ў зямлі. У час раскопкі траншэі пад фундамент варта было хлопцу бразнуць па нечым рыдлёўкай, як прараб адскокваў убок і кідаўся на зямлю.

Аднойчы прараб расказаў Раману пра сваё жыццё. Стары доўгі час сядзеў у фашысцкім засценку, і яго нават ганялі на чыгунку, на дарогі здымаць міны, якія ставілі партызаны. Трапляліся міны, пастаўленыя на баявы ўзвод, і варта было такую міну крануць, як яна ўзрывалася. Фашысты прымушалі нашых людзей, ці, як яны называлі, «смертнікаў», здымаць такія міны. Аднойчы немцы пагналі і старога на чыгунку, паказалі, у якім месцы міна, а самі адышліся ўбок. Стары адламаў доўгую бярэзіну ў абсадцы каля чыгункі, каб ёю спачатку падкалупнуць міну. Заўважылі гэта гітлераўцы і той бярэзінай збілі старога да паўсмерці. Як гэта так ён зламаў у абсадцы дрэва?.. І калі стары рукамі разгроб зямлю, дык заўважыў, што гэта крот падняў кучу пяску. Але стары прызнаўся, што цяпер у яго з'явілася такая хвароба, калі дзе ўбачыць кучку зямлі або дзынкне пад ломам жалеза, яго адразу нібы электрычным токам б'е па галаве.

Пасля гэтай гутаркі Раман ставіўся да яго з павагай і катэгарычна забараніў хлопцам кпіць са старога чалавека.

Кожны дзень пасля заняткаў хлопцы ішлі на будаўніцтва тэхнікума. Сцены яго раслі. Раман жыў добра, атрымліваў дадатковую картачку як будаўнік.

На гэты раз, прыйшоўшы з работы, не рыхтаваў, як звычайна, сабе вячэру, а пачаў збірацца ў госці. Рамана запрасіў яго лепшы сябар партызан Хведар на дзень нараджэння. Сябар прызнаўся, што нават забыўся пра гэты дзень, але неяк жонцы Марыне расказаў, што нарадзіўся па дарозе ў горад у маленькай вёсцы перад Вялікаднем. І яна сказала, што пагэтаму ён, Хведар, вельмі шчаслівы.

Раман задумаўся, які ж падарунак занесці сябру. Кансервы - гэта яму не падарунак. Вось калі той яшчэ не меў жонкі - гэта, бадай, быў бы самы лепшы яму падарунак. Кветкі? Ён не жанчына. Ну, няма нічога. І вырашыў Раман прысвяціць Хведару верш.

Праз гадзіну атрымаўся верш. Раман вырваў з сшытка два лісткі паперы, акуратна перапісаў верш, паклаў у кішэню і хуценька пайшоў.

Хведарава трыццацігадовая жонка ведала, што Раман быў супраць жаніцьбы свайго сябра, але, нягледзячы на гэта, яна прадыктавала мужу, каго запрасіць. І, як прызнаўся Хведар, на першым плане стаяў Раман. Ён крыху здзіўляўся такому павароту справы, бо, калі атрымліваў стыпендыю ці так чаго забягаў у бухгалтэрыю, яна да Рамана ставілася пагардліва. З якой мэтай жонка сябра запрасіла Рамана, ён не мог уявіць.

Калі Раман зайшоў у кватэру, стол ужо, як кажуць, ламаўся ад закусак і бутэлек самагонкі. Кінулася ў вочы, што з навучэнцаў былі запрошаны толькі тыя, якія ажаніліся з прадаўцамі крамаў, паварамі. Былі яшчэ дзве дзяўчыны. Марына прапанавала Раману пазнаёміцца з жонкамі Хведаравых таварышаў і з дзяўчатамі.

- А з вамі мы знаёмы, - сказаў Раман, калі чарга дайшла да высокай чарнявай дзяўчыны.

- Не зусім, мяне завуць Ліля, а вас?

- Раман. Прабачце, але я на самай справе падумаў, што вы помніце мяне па вечары ў педінстытуце. Гэта здараецца часамі са мной.

- А якая ў вас думка наконт жаночай прыгажосці?

- Ну якая? Мне дзяўчына можа падабацца, а другому - не.

- О, тады вы нічога не разумееце ў гэтым...

Раман зразумеў, на што намякае дзяўчына. Яна лічыцца зоркай прыгажосці ў педінстытуце, а Раман лічыць лепшай першакурсніцу Надзю. Ліля адразу ж і дала зразумець, што яго разуменне прыгажосці ідзе ўразрэз з многімі. Другая дзяўчына Рая была прадаўцом у краме і таксама бачыла Рамана. Яна прасіла Лілю пазнаёміць яе з ім. Цяпер Рая стаяла моўчкі збоку і прыслухоўвалася да размовы Рамана з Ліляй. А Ліля зноў наступала.