Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

- Такому, як ты, я сама б купіла.

- Каб у мяне не было, дык ад дзяўчыны я ўсё роўна не ўзяў бы. Мне б дзяржава боты дала і ўсё абмундзіраванне. Гэта да рэвалюцыі за пасаг бралі ў жонкі, а потым той пасаг мужу бокам вылазіў. Мне бацькі расказвалі пра тагачаснае жыццё.

- Ты ж кажаш, чаравікаў няма, дык і кахання няма, - заўважыла Ліля.

- Усё гэта часовая з'ява. Ты мяне кахай у такіх чаравіках, якія ёсць, і не прапануй лепшых. Думаю, што хлопцы, якім даюць пасаг, сапсуюць сабе жыццё. Не вечна ж вайна будзе. Неўзабаве мы пераможам, і тады ўсё пераменіцца...

- Вось чаму ты Надзю і кахаеш, што яна не мае нічога, - скрывілася Ліля.

- У яе ёсць усё, для мяне яна самая багатая.

- І выпіў, а ўсё роўна ў яго не пасвятлела ў галаве. Пойдзем, Хведар, станцуем, а ён няхай уздыхае па сваёй Надзі.

Ліля заспявала і закружылася ў танцы.

Раман - ужо другі раз - пайшоў танцаваць з Раяй, і, калі пасля танца яны спыніліся, Лілі было непрыемна, што ён не падыходзіць да яе.

- Ты баішся нават патанцаваць са мной? - прыжмурыла яна чорныя вочы.

- Кінь. Давайце лепш усе разам спяем што-небудзь.

- А якая табе песня больш падабаецца? - запыталася Ліля.

- Гледзячы калі і дзе. У страі - «Свяшчэнная вайна». А дома, само сабой разумеецца, - «Студэнтачка». Пеця, сыграй «Студэнтачку».

Пеця шырока расцягнуў баян. Усе, дзе хто быў, заспявалі: «Студенточка, заря вечерняя, под липою я ожидал тебя...»

У Лілі голас быў нікуды не варты, яна проста крычала. І калі кончылі спяваць, Раман гучна засмяяўся:

- Ну, сябры мае, калі б мая бабуля пачула, як мы спяваем, дык сказала б, што гэта ваўкі за гарою жарабя дзяруць.

Ліля аблізвала губы і глядзела па баках, нібы шукала таго, хто гэта так дрэнна спяваў. Праўду кажуць, што людзі без музычнага слыху не адчуваюць таго, што яны, спяваючы, страшэнна фальшывяць. Раман пасаромеўся сказаць пра гэта Лілі.

У апошнія месяцы фашысцкія самалёты не рабілі налётаў на горад. Хутчэй за ўсё яны не маглі прарвацца сюды, бо на захад ад горада стаяла моцная зенітная заслона і часта чуваць было тахканне аўтаматычных гармат. Але ўсё роўна маскіроўка захоўвалася, як і раней. Ноч, а ні ў адным акне не заўважыш агеньчыка.

Раман з Ліляй ішлі з вечара разам.

- Ты ў гэтым доме жывеш? - запытаў Раман, калі Ліля спынілася ля кветніка і ў двары забрахаў сабака.

- Так, тут здымаю пакой дваццаць метраў, - мнагазначна адказала Ліля.

- На адну? І што рабіць у такім пакоі?

- Іншы раз бывае сумна.

- Зразумела, у вялікім пакоі адзін чалавек заўсёды адчувае, што нечага не хапае. А вось калі сядзіш у маленькім, звыкаешся з тым, што цябе абмяжоўваюць сценкі, і больш ніхто і нішто не патрэбны табе. Калі каго хочаш, дык трымаеш толькі ў душы.

- Ты і такому становішчу тлумачэнне знайшоў. Што з таго - трымаць у душы? Быць побач - іншая справа.

- Многа студэнтаў, можна сказаць, пакутуюць без жылля. Я сам колькі месяцаў жыў там, дзе і вучыўся. Спачатку яшчэ масціўся на скамейках, а потым закручваўся ў шынель і клаўся ў куток на падлогу, спаў. А ты б узяла сюды са дзве дзяўчыны, весялей было б.

- Навошта яны? У сваім пакоі што захачу, тое і раблю, сама сабе гаспадыня.

- І хлопцаў прыводзіш?

- Ніводзін яшчэ парога не пераступаў.

- Не дазваляеш заходзіць?

- Не, няма такіх, каго можна было б запрасіць.

- Добра, я цябе пазнаёмлю з хлопцам.

- Я такіх знаёмстваў не прызнаю. Перш павінна сама ўбачыць хлопца, а потым...

- Пры выпадку пакажу, - на развітанне сказаў Раман.

Не паспела Ліля адчыніць веснічкі, як паўз яе ногі шмыгануў невялікі сабака, гыркнуў і ўпіўся Раману ў нагу.

Ліля закрычала, і сабака кінуўся назад у двор.

Раман сагнуўся, падцягнуў калашыну, па назе ў чаравік пабег струменьчык крыві.

- Ай-яй-яй, гэта праз мяне ўсё. Я яго заб'ю, - залямантавала Ліля. - Табе баліць?

- Не, кепска вось, што штаны парваў. Добра хоць - не на знешнім баку, зацыраваць можна, і не будзе відаць.

Раман выняў з кішэні хустачку і выцер кроў.

- Ай, пойдзем у хату, я перавяжу. У мяне ёд ёсць.

- Хочаш, каб твой сабака мяне зусім раздзеў?

- Я пабягу навяжу яго. - Ліля пайшла ў двор, і чуваць было, як заскуголіў сабака.

Раман пайшоў за Ліляй у хату. Яна ўключыла святло і дастала з шафы кавалак ваты, марлю, ёд. На назе, ніжэй лыткі, былі дзве ранкі. Ліля прамакнула ватай кроў і даволі спрытна перавязала марляй нагу. Раман разагнуўся, уздыхнуў і агледзеў дзявочы пакой. Над ложкам, прымацаваныя да сценкі, блішчалі рэпрадукцыі нямецкіх паштовак, якія звычайна прапаноўваліся на базары лаўкачамі-прайдзісветамі, каб набыць лёгкую капейку. Раман не вытрымаў, устаў і падышоў да ложка. Побач стала Ліля. На паштоўках то саладжавыя, прылізаныя мужчыны цалавалі ў аголеныя грудзі жанчын, то воблакі абрамлялі контур вялізнага сэрца, праткнёнага стралой, то, хаваючы твары, ляжалі ў прыбярэжным пяску стомленыя бяссоннымі начамі жанчыны ў майтках і без іх.