Владимир Федосеенко - Віхры на скрыжаваннях

- Так і табе я магу параіць. Мы ж пойдзем за немцамі, якія адступаюць. Я ведаю, што маці маёй у Слабадзе не будзе.

- Чаму?

- Так бамбілі. У каго мужчыны ёсць, дык тыя зрабілі бліндажы і, можа, сядзяць. А маці з хворай Галяй... што яна, бедная, зробіць?

Валодзю кранула Валіна размова, і ён нічога не мог сказаць ёй для ўцехі, а толькі ўгаворваў, каб яна грызла сухар. Будзе больш сілы, і яны прабяруцца ў Слабаду і наведаюць маці.

Ён уяўляў, як цяжка цяпер быць людзям у фашысцкім акружэнні, але маўчаў.

- Ты чуеш? Машыны ідуць сюды, - сказаў Валодзя і пачаў хуценька завязваць рэчавы мяшок.

Валя стала на купіну, і хаця снег ужо падаў радзей, але нічога не было відаць. Гул імгненна нарастаў. Раптам яна спалоханым голасам глуха прамовіла:

- Танкі!

Валодзя ўстаў, схапіў Валю за руку і пацягнуў хутчэй за сабой у гушчар. Два танкі паціху ўспаўзлі на гравейку, за імі ішлі аўтамашыны. Ад вёскі пачулася доўгая чарга з аўтамата, за ёй яшчэ, а потым выбух. Валодзя пусціў чаргу па вёсцы. І раптам ззаду грымнуў выбух. Гэта першы танк узышоў на супрацьпяхотную міну. Другі танк развярнуў вежу і ўдарыў па вёсцы. Гітлераўцы саскочылі з машын і пачалі страляць. У адказ ім таксама ляцелі кулі, праўда, гэта пакуль яшчэ білі хлопцы. Нарэшце за гравейку паляцелі міны. Вёска загрукатала. Бліснуў агонь з гарматы за гравейкай. Завязаўся страшэнны бой. Загарэлася вёска.

- Ну вось і звялі дурняў лоб у лоб. Хай б'юцца! - задаволена пацёр рукі Валодзя.

Дыверсанты беглі хутка, не адчуваючы стомленасці, у вызначанае месца. У лажку сяброў ужо чакаў Данілаў.

- Малайчына, Мікола, мы свайго дасягнулі, - задыхаючыся, гаварыў Валодзя. - У вёсцы больш цярплівыя немцы, спачатку памоўчвалі.

- Яны не маглі ўцяміць, як гэта наступаюць партызаны і раптам - танкі. А гэтыя пабывалі пад партызанскім агнём за Бярэзінай, дык без ніякага сумнення ўступілі ў бой, - сказаў Данілаў.

Бой сціхаў. Валодзя выйшаў з-за кустоў і паглядзеў у бінокль. На гравейцы танкаў і аўтамашын не было. Міны клаліся ўжо далей. На полі штосьці гарэла. Калона гітлераўцаў уцякала на сваю ранейшую дарогу. Дыверсанты падышлі да камандзіра: куды ён скажа ісці, каб хоць крыху пагрэцца, адпачыць. А Валодзя яшчэ сам не думаў, па якім маршруце лепш ісці, каб правесці ноч без трывогі.

Параіўшыся, хлопцы вырашылі ісці ў Дубраўку, хаця гэта і далёка. Да гэтай вёскі падыходы кепскія, можа, там немцаў не будзе. Валодзя на кабылу не сеў. Ён угаварыў ехаць Валю.

Зарава засталося ззаду. Хмары над зямлёй віселі вельмі нізка, і партызанам здавалася, што яны ўвесь час ідуць з гары ў якуюсьці цемру. Кожны глядзеў уперад напружана. Змрок улоўліваў на белай коўдры то шэры кусточак, то цёмную сасонку. Усе былі насцярожаны, але адзін аднаму не выказвалі свайго настрою і крочылі моўчкі. Сырое надвор'е глушыла ўсе гукі, і таму, напэўна, акрамя сваіх крокаў, дыверсанты больш нічога не чулі. Маўчала неба, маўчала зямля. Не чуваць было ні стрэлаў, ні гулу машын, ні нават сабачага брэху. Дзе-нідзе ў наваколлі хмару асвеціць мутны бляск ракеты, але да слыху стрэл не далятае.

Партызаны пакуль што ішлі па незнаёмых мясцінах. І хаця без компаса, без карты, але ніхто не трывожыўся, што не трапіць у патрэбнае месца. Валодзя часта гаварыў камандзірам, што ў любы час сутак, у любое надвор'е ён адчувае сабою, плячамі, дзе поўдзень, а дзе поўнач, дзе захад, а дзе ўсход.

Напэўна, з дзяцінства беларускіх хлопцаў навучыла арыентавацца сама прырода: хмарныя дні, непраходныя балоты, цёмныя бары. І цяпер яны ходзяць у любых напрамках беспамылкова.

Апоўначы група падышла да Дубраўкі і спынілася за агародамі. У вёсцы было цёмна і ціха, але камандзір загадаў зрабіць разведку. Ён накіраваў Грышку на адзін канец вёскі, а Калошу на другі. Камандзір сказаў хлопцам агледзець дарогу і па слядах вызначыць, ці заязджаў або заходзіў хто ў Дубраўку.

Звычайна, якім бы глыбокім сном ні спала вёска, але варта пасядзець крыху паблізу - і ты адчуеш жыццё. То дзе жывёліна грукне, то дзверы скрыпнуць, а дзе дзіця заплача і агеньчык блісне ў акне.

Дубраўка стаіць зацярушаная снегам, прытуліўшыся адным бокам да лесу. Яна нібы прытаілася, каб не выдаць чым сябе. І гэта незвычайная цішыня трывожыла Валодзю, але ён не рабіў, тым больш не выказваў ніякіх вывадаў і чакаў разведчыкаў.

Нарэшце хлопцы прыйшлі. Яны паведамілі, што ні каляін, ні слядоў свежых няма.

- Што ж, рушым, - сказаў камандзір і першым пайшоў каля плота да хаты.

З агарода ён пастукаў у акно, але ў хаце ніхто не аказваўся. Тады ён адчыніў варотцы са штыкету і падышоў да сянец.