Владимир Федосеенко - Віхры на скрыжаваннях

- Дык што Зіна прыдумала на мяне?

- Я з ёй не размаўляю і не вітаюся нават. Гэта ж падумаць, на ўсю вёску разнесла, што Валодзя хацеў пабіць камандзіра, дык яго расстралялі.

- А-а, яна думала, што мяне няма ў жывых, а сёння ўбачыла.

- Зініна маці выхваляецца, што дачка прыехала дадому раджаць, а яе муж камандзір роты, ордэн мае.

- Лепш бы яна памаўчала аб сваім зяцю, дык больш шкада б было яе дачкі. Ты, мама, нікому не кажы толькі, Зінін муж здраднік, ён у немцаў.

- Ай, бацюхна, дык што ж яна будзе рабіць з дзіцем?

- Жыць і гадаваць яго. Ат, мы завялі нейкую непатрэбную размову. Мама, мы з Валяй знаёмыя яшчэ да вайны, сядзелі за адной партай. Я вельмі не хацеў садзіцца, але класная загадала. Дурны быў, праўда, мама?

- Мне яна больш падабаецца, як Зіна.

Валя пачырванела да вушэй і апусціла вочы. Валодзя ведаў, што маці яго не вельмі любіць партызанак. «Мужчыны павінны ваяваць, а жанчынам там рабіць няма чаго», - заўсёды зазначала яна.

- Мама, Валю гналі немцы ў Германію, і яна ўцякла. Ёй нічога не заставалася рабіць, як шукаць партызан.

- Адкуль жа Валя?

- Са Слабады, - адказала дзяўчына.

- А чыя ты?

- Голуба Рамана, калі чулі такое прозвішча, а маці Тацяна.

- О, я Тацяну Голуб ведаю. Прыгожая і сур'ёзная жанчына. Цяпер бы я сказала, што ты дачка яе, вельмі ж падобна.

Валя зноў пачырванела.

- Мама, хопіць табе допыт рабіць. Дай лепш нам паесці.

- Сапраўды, дзеткі, я загаварылася ад радасці. Зараз, зараз.

Маці пайшла ў сенцы. А Валодзя нагнуўся над Валяй і сказаў, каб не саромелася, бо ён калі ў яе маці быў, дык зусім інакш паводзіў сябе. Хлопец узяў з рук дзяўчыны карабін і паставіў яго ў кут. Увайшла маці, у руках яна трымала графін.

- Гэта ж вам настоечкі дам паспытаць, - сказала яна.

З печы дастала чыгуночак дранікаў і вывернула іх у міску. Валя ела моўчкі, і толькі пасля снедання яна звярнулася да Валодзевай маці:

- Вы ўгаварыце Валодзю, каб ён не ішоў у Слабаду, гэта вельмі небяспечна.

- А чаго ён туды пойдзе?

- Зінінага мужыка хоча забіць.

- Навошта ён, сынок, табе, няхай яго пранцы заб'юць.

- Мама, яна шкадуе Зінінага мужыка, таму так гаворыць.

- Нікога яна не шкадуе, а ведае, што там небяспечна. І я чула, што там поўна немцаў.

- Так, ледзь не забыў. Мама, перадай людзям, што да вас хутка прыедуць гітлераўцы па збожжа, і тыя людзі, што павязуць яго на станцыю, не вернуцца. Зразумела, яны будуць выбіраць маладых, здаровых. Трэба, каб варту ўстанавілі, і калі заўважаць, няхай усе бягуць у балота.

- Добра, сынок, я папярэджу ўсіх.

- Ну, мама, мы пойдзем. Я наведаў цябе, каб ты не хвалявалася.

- Я праводжу вас.

На вуліцы былі людзі: хто нёс ваду, хто некуды спяшаўся, а хто стаяў ля свайго двара. І Валодзя заўважыў, як усе са здзіўленнем глядзелі на яго і, пераканаўшыся, што гэта ён, - віталіся.

«Так, і сюды дайшла кепская чутка пра мяне. Напэўна, Зіне ў такі час было б лягчэй, каб мяне не было», - падумаў Валодзя.

Як хутка ў вайну можа мяняцца становішча чалавека! Учора Валодзя не мог так ісці па сваёй роднай вёсцы, яго вялі па загароддзю з паднятымі рукамі, а цяпер ён ідзе за маці, з партызанкай-сяброўкай і мае такую сілу, што паспрабуй вазьмі яго. Дужы чалавек бывае не толькі таму, што ў яго на плячах верны аўтамат, а і таму, што чалавек мэтанакіраваны і перакананы ў сваёй праваце. Сёння Валодзя псіхалагічна іншы, ён смелы і ўсё роўна пойдзе ў Слабаду, каб разлічыцца са здраднікам Капыцкім.

Маці праводзіла сына з дзяўчынай да палявой дарогі і спынілася.

- Пойдзеце, дзеткі, глядзіце, шануйце сябе.

Яна пацалавала сына і, на здзіўленне яму, Валю. Гэта ўпершыню праявіліся такія адносіны маці да Валодзевай сяброўкі. Ці яна ўжо лічыць сына сталым, ці спадабалася Валя, Валодзя ніяк не мог зразумець. Бо раней, калі размова заходзіла пра дзяўчат, маці хутка яе адводзіла ўбок. Яна рабіла выгляд, што і думкі не дапускае, каб яе сын мог пакахаць дзяўчыну. Але ж калі Зіна выйшла замуж, сябелюбства маці за сына праявілася адразу ж.

- Мая маці першую дзяўчыну пацалавала, гэта цябе, - ціха сказаў Валодзя.

- А ты? - усміхнулася Валя.

- Я... - Валодзя азірнуўся. - Маці стаіць яшчэ.

Сын падняў руку і памахаў, тады толькі маці павярнулася і пайшла.

Апошнія летнія дні былі ціхія і цёплыя. Але ўжо хуткакрылыя стрыжы згрупаваліся і насіліся ў паветры, нібы трэніраваліся перад адлётам. Затрубіў цягнік на Слабадской станцыі, данеслася рэха кулямётнай чаргі з-пад Жлобіна. У Слабадзе, як і ў навакольных вёсках, было ціха.