Чингиз Айтматов - Буранны паўстанак

— Без пропуску нельга, — адмоўна пакруціў галавой маладзенькі салдат, з асцярогай адхіляючыся ад Каранаравай зубатай пашчы, якая жавала жвачку. — Тут ахоўная зона, — растлумачыў ён.

— Разумею, але нам жа на могільнік. Ён тут недалёка. Што тут такога? Пахаваем і назад. Ніякай затрымкі.

— Не магу. Не маю права, — адказаў вартавы.

— Паслухай, родны. — Едыгей нахіліўся з сядла так, каб лепей было відаць яго баявыя ордэны і медалі. — Не староннія мы. Мы з раз'езда Баранлы-Бураннага. Чуў, пэўна. Мы свае людзі. Пахаваць вось трэба. Мы толькі на могільнік і назад.

— Ды я ж разумею, — пачаў быў вартавы, паціскаючы плячамі, але тут не ў час падышоў Сабітжан з напускным выглядам важнага, дзелавога чалавека.

— Што такое? У чым справа? Я з аблпрадсавета, — заявіў ён. — Чаму затрымка?

— Таму што нельга.

— Я ж кажу, таварыш паставы, што з аблпрафсавета.

— А мне ўсё роўна, адкуль вы.

— Як гэта так? — сумеўся Сабітжан.

— А так, ахоўная зона.

— Тады нашто доўгія размовы? — абразіўся Сабітжан.

— А хто доўга гаворыць? Я вось тлумачу з павагі да чалавека на вярблюдзе, а не вам. Каб яму было зразумела. А наогул я не маю права ўступаць у гаворку з пабочнымі асобамі. Я на пасту.

— Значыць, праезду на могільнік няма?

— Не. Не толькі на могільнік. Тут праезду няма нікому.

— Ну тады што гаварыць! — раззлаваўся Сабітжан. — Я так і ведаў! — кінуў ён Едыгею. — Так і ведаў, што глупства атрымаецца! Дык не! Куды там! Ана-Бейіт! Ана-Бейіт! Вось табе і Ана-Бейіт! — І з гэтымі словамі ён, узлаваны, адышоў, сплёўваючы злосна і нервова.

Едыгею стала няёмка перад маладзенькім вартавым.

— Прабач, сынок, — сказаў ён яму па-бацькоўску. — Зразумелая рэч. Ты службу нясеш. Але нябожчыка цяпер куды падзець? Гэта ж не бервяно, каб скінуў ды паехаў.

— Ды я разумею. А што я магу? Мне як скажуць, так я павінен і зрабіць. Я ж не начальнік тут.

— Та-ак, спра-вы, — разгублена працягнуў Едыгей. — А сам жа ты адкуль родам?

— Вологодскі я, бацька, — праокаў вартавы сарамліва і, па-дзіцячы не хаваючы радасць, усміхнуўся, бо прыемна было адказваць яму на гэтае пытанне.

— Дык што, у вас у Волагдзе таксама так — на могільніку вартавыя стаяць?

— Ды што ты, бацька, нашто! Але тут жа закрытая зона. Ды ты, бацька, сам служыў і ваяваў, гляджу, нябось, ведаеш, служба ёсць служба. Хачу ці не хачу, але абавязак. Куды падзенешся?

— Яно-то так, — згадзіўся Едыгей, — толькі куды цяпер нам з нябожчыкам?

Яны замоўклі. І тады, падумаўшы, салдацік са спачуваннем паглядзеў на Едыгея, а потым матлянуў бялявай сваёй галавой:

— Не, бацька, не магу! Не маю права!

— Што ж, — толькі і сказаў канчаткова разгублены Едыгей.

Яму было вельмі цяжка павярнуцца тварам да сваіх спадарожнікаў, таму што Сабітжан усё больш распаляўся недарэчным гневам. Во падышоў да Доўгага Эдыльбая.

— Я ж гаварыў! Не трэба было цягнуцца ў такую далеч. Гэта ж забабоны! Марочыце галаву сабе і другім. Якая розніца, дзе пахаваць нябожчыка! Дык не: лопні, падай ім Ана-Бейіт. І ты таксама мне — едзь, без цябе пахаваем! Вось і хавайце цяпер!

Доўгі Эдыльбай моўчкі адышоў ад яго.

— Паслухай, друг, — сказаў ён вартавому, падышоўшы да шлагбаўма. — Я таксама служыў і таксама ведаю такі-сякі парадак. Тэлефон у цябе ёсць?

— Ёсць, канечне.

— Тады так — тэлефануй начальніку па варце. Далажы, што мясцовыя жыхары просяць, каб ён дазволіў праезд на могільнік Ана-Бейіт.

— Як? Як? Ана-Бейіт? — перапытаў вартавы.

— Ана-Бейіт. Так называецца наш могільнік. Патэлефануй, сябар, іншага выйсця няма. Няхай асабіста атрымае дазвол для нас. А мы — будзь упэўнены, акрамя могільніка, нас тут нішто не цікавіць.

Вартавы задумаўся, пераступаючы з нагі на нагу, наморшчыўшы лоб.

— Ды ты не сумнявайся, — сказаў Доўгі Эдыльбай. — Усё па ўставу. На пост прыбылі пабочныя асобы. Ты дакладваеш начальніку варты. Вось і ўся механіка. Што ты на самай справе! Ты абавязаны далажыць.

— Ну добра, — кіўнуў вартавы. — Зараз пазваню. Толькі начальнік варты ўвесь час па тэрыторыі ездзіць, па пастах. А тэрыторыя ж вунь якая!

— Можа, і мне дазволіш быць з табой побач? — папрасіў Доўгі Эдыльбай. — У выпадку чаго падказаць, што да чаго.

— Ну давай, — згадзіўся вартавы.

І яны ўвайшлі ў паставое памяшканне. Дзверы былі адчынены, і Едыгею ўсё было чуваць. Вартавы тэлефанаваў некуды, усё пытаў начальніка варты. А той не аб'яўляўся.

— Ды не, мне начальніка па варце! — тлумачыў вартавы. — Асабіста яго… Ды не. Тут вельмі важная справа.