Уладзімір Караткевіч - Леаніды не вернуцца да Зямлі (Нельга забыць)

Над полем агонь бiвачны згас.
Два страi. Скора звiнець мячам.
Многа вас, вельмi мала нас, —
Лiтасцi нашай не будзе вам,
Сiлы зла, што пакiнулi нам
Попел, i смерць, i асколкi ў грудзях.
Прыходзiць канец. Звiнець мячам.
I ў душах вашых цемра i жах.
Вы каханне забiлi у кожным з нас.
Тут кожны, кожны такi, як я.
Мы свядома клiчам апошнi час,
I на вуснах у кожнага песня мая.
"Коні грымяць капытамі.
Блізка апошні час.
Юры, градучы ў славе,
Будзь справядлiвы да нас.
Моцнай не будзь дапамогай,
Стрэлы не кідай свае
I не давай перамогі, —
Самі возьмем яе.
Не нам дрыжаць і баяцца;
Нас раз'юшылі ўкрай,
Дай нам да іх дарвацца,
Моцнага ворага дай.
Яны нам жыццё зламалі,
Каханне, цяпло і дом,
У сэрца нявест плявалі
Сталлю, свінцом, агнём.
Над намі не будзе бога,
За намі — пажараў дым.
Мы не просім нічога,
Мы просім цябе аб адным:
У нас ні жонкі, ні хаты,
Ні дзяўчын, ні ніў, ні каня.
Дай, разграміўшы праклятых,
Смерць на полі прыняць.
Не нам каханых палацы,
Нам — абдоймы ночы пустой.
Нам немагчыма вяртацца.
Нас не сустрэне ніхто.
Няхай і кроку ў тумане
Не зробіць дахаты нага.
Не там, а з намі каханне,
На нашых гнеўных сцягах".
Вораг мой ляцiць на канi вараным,
Над расiстай травою заззялi мячы,
Мне перад войскам бiцца з iм —
Зубы ў зубы i шчыт на шчыт.
Слухай, — прыходзiць апошнi бой,
Я заб'ю ў паядынку цi ён заб'е, —
Перад тым як спаймаю стрэмя нагой,
Слухай, мiлая, словы мае.
Не магу я лiць табе цёплых слоў,
Што квiтнеюць, як макi на цёплай раллi,
Толькi думы светлыя, толькi кроў,
Толькі жыццё магу праліць.
Мы на смерць як адзін за цябе гатовы.
Мы гатовы грызці ваўчынай гурмой.
I кавыль схіляць пераможным ровам
Перад тым, як кінуцца з дзідаю ў бой.
I над строем тваіх абаронцаў суровых,
Над клінкамі, што п'юць гарачую кроў,
Будзеш ты лунаць
На харугвах пунсовых.
Залатое святло!
Прамаці любоў!
Чуеш — падковам час звiнець.
Разышлiся — ад пошчаку поле звiнiць.
Клінок
яму
і клінок
мне.
Два падзенні,
два сiрыя ў полi канi.
I не плач, не магу ў вачах тваiх сiнiх
Бачыць слёз.
Даруй.
З жыцця адпусці.
За цябе так лёгка, так лёгка гiнуць.
Бы ў абдоймы каханай нарэшце пайсці.
З перарывістым, лёгкім, шчаслівым уздыхам
Да грудзей прынікнуць і замаўчаць.
Ты не плач. Я скажу табе ціха-ціха,
Што цалую лязо чужога мяча.
Ён дабро мне зрабіў, пракалоўшы грудзі:
Я ўпэўнены ў гэты шчаслівы дзень,
Што цябе ні бог,
ні д'ябал,
нi людзi
Больш це змогуць вырваць з маіх грудзей.

Стогне поле нясцерпна, няспынна,
Гасяць стогны крылом крумкачы.
Маці шукае забітага сына:
Чорны цень на захадзе алым,
Чорны дзень уначы.
Поле вячэрняе, поле сырое.
Плач плыве, як туман па вадзе.
Маці плачуць і над героямі,
Героі таксама пілі з грудзей.
Яны ж хлапчаняты, няхай з бародамі,
Яны ў калысцы плывуць пад гачком.
Што ж ты, калыска, такая свабодная?
Што ж зарасла ты травой-кавылём?
"Ой, да нары мышка,
Да нары,
Да сваёй залатой
Каморы.
Ў мышкі пад падлогай
Дзеткі спяць,
Хвосцікі толькі
З калысак вiсяць".
Што ж, мышанятка маё, нерухомае,
Што ж ты не можаш узняць галавы?
Дзецi, дзецi, з якое стромы,
З якiх вяршынь абарвалiся вы?
Ляжаць, раскiнуўшы рукi белыя,
Клiч iх не клiч, завi не завi.
Ляжаць пасечаныя, пастрэленыя
З-за нейкай сваёй, невядомай любві.
Хоць бы пабачыць дзявочыя рукi,
З якiх яны выпiлi чашу сваю,
З-за якiх з усмешкаю йшлi на мукi
I шукалi, як шчасця, смерцi ў баю.
Iх не пабачыш.
Іх вочы сінія
Халадней сiбiрскiх спакойных зiм.
Той, хто не быў у жыццi з маiм сынам,
Ў смерцi таксама не будзе з iм.
Мы — мацi, i мы ад тугi згараем;
Але нават у смутку ўсё зноў i зноў
Мы на жыццё вас благаслаўляем,
Бо вы забiлi нашых сыноў.
Таму, што лепей вісець на нажы,
Кахаць,
Праклінаць.
За каханне багоў,
Чым век пражыць,
І дзяцей нажыць,
І не дажыць да кахання свайго.
Маці, ты памылілася знову:
Ў час, калі ты пакінеш мяне,
Прыйдзе яна і вачыма суровымі
Ў самае сэрца мне загляне.
Пабачыць, што ў полі, крывёю палітым,
На якім заклалі мы нашу вясну,
Я адзін ляжу недабіты.
I гора забітых адзін цягну.
Ўстаюць з уздыхам змятыя травы.
Яны рыхтуюць сябе для жывых.
Чаму я павiнен, палегшы са славай,
Слухаць адзiн уздыхi травы?
Месяца сяйва ружовае, соннае.
— Гэта вы? Я чую. Вы — спеў зямлі.
— Я прыйшла. Вы шалёны,
Зусім шалёны,
Вы двойчы жыццё за мяне аддалi.
Нашто свае песнi, iх ласку i сiлу,
Iх сталь i шоўк аддалi на здзек?
Нашто вы сябе дарэмна забілі?
— Нашто?
Вы забылі:
Я чалавек.
Раб прыроды сваёй.
Уладар прыроды.
Зямная персць. I сонца зямлі.
Вы былi разумнейшай заўсёды,
Але я кахаў, і тыдні, як годы,
Над маёй галавою маршам прайшлі,
I абвяваў мяне пекла вецер,
I сэрца маё палала свячой,
I столькі я зразумеў на свеце,
Што сталі вы неразумным дзяўчом.
Слухай:
Закону гэтага сілу
Не заб'юць ні агонь, ні час,
Ні мячы:
Мужчына павінен гінуць за мілых,
Іначай не будзе
Жанчын і мужчын.
Не будзе пяшчоты,
Адвагі дзікай,
Стане зямля,
Як сіта, пустой,
Справы вялікай,
Песні вялікай,
Смерці вялікай
Не будзе на ёй.
Зроблена ўсё
Яшчэ напрадвесні,
Сказана слова для ўсёй зямлі,
Зроблены справы,
Скончаны песні.
Мортусы да мяне падышлі
Чалавечней дабіць.
I ў масках чорных
Чакаюць, на што ты асудзiш мяне:
Пальцы ўгору — жыццё падорыш,
Пальцы ўніз — падорыш канец.
Жыць?
Вышываць санеты на пяльцах?
Чакаць, каб агонь з гадамі згас?
Ну!
Апусцi свае тонкiя пальцы.
Кожны сам выбiрае свой час.
Узрадуй апошнiм мяне падарункам,
Грудзi мае прабi i знявеч,
Сэрца маё абпалi пацалункам,
Miserecordia
Літасці меч.
VII REQUIEM
Знiчка ўпала — памёр чалавек,
Камень свой катаржны знёс пад гару.
Вечны спакой i святло павек
Сыну свайму, зямля, падаруй.
Не баяўся ён спяваць i любiць,
Жыццё ў няроўнай палiў барацьбе,
Быў такiм, якiм трэба быць,
Калi завуць чалавекам цябе.
Сонцам пяшчотным быў для дзяўчат,
Другам адданым для добрых сяброў.
Страшным для ворага, як набат,
Лiтасцi богам — для бедных звяроў.
Што яму смерць i што яму змрок?
Смерцi няма для людзей на зямлi.
Марш жалезны. Чыгунны крок.
Тысячы. ног за лафетам пайшлi.
Сонца ўстае над новай зямлёй,
Выбух апошнюю рушыць турму…
Вечнае шчасце любай маёй.
Вечны requiem сэрцу майму.