Томас Ман - Навелы

— Ніхто не даведаецца?.. Ніхто?

— Ніхто, — адказаў я з усёю сілаю пераканаўчасці, — абяцаю вам.

Але ў яе ў вачах усё яшчэ быў непакой… Невыразна, з намаганнем яна ледзь-ледзь выціснула з гарачкавых вуснаў:

— Прысягніце мне… што ніхто не даведаецца… прысягніце!

Я падняў руку, як на прысягу. Яна глядзела на мяне… неперадавальным позіркам… ласкавым, цёплым, удзячным… так, сапраўды, сапраўды ўдзячным… яна хацела яшчэ штосьці сказаць, але ёй было занадта цяжка. Доўга ляжала яна, знясіленая, з заплюшчанымі вачамі. Потым пачалося жахлівае… жахлівае… яшчэ доўгую пакутлівую гадзіну змагалася яна; толькі пад раніцу настаў канец…

Ён доўга маўчаў. Я заўважыў гэта толькі тады, калі ў цішыні з сярэдняй палубы пачуўся звон — адзін, два, тры моцныя ўдары — тры гадзіны. Месячнае святло пацямнела, але ў паветры ўжо дрыжала нейкая новая жаўцізна, і зрэдку далятаў, як брыз, лёгкі ветрык. Яшчэ паўгадзіны, гадзіна, і надыдзе дзень, і ўвесь гэты кашмар знікне ў яркім святле. Цяпер я выразней бачыў яго рысы, бо цень быў ужо не такі густы і чорны ў нашым кутку; ён зняў шапачку, і я ўбачыў голы чэрап і змучаны твар, які здаўся мне яшчэ болей жахлівым. Але вось бліскучыя шкельцы акуляраў зноў павярнуліся да мяне, ён выпрастаўся, і ў яго голасе загучалі рэзкія, з’едлівыя ноткі.

— І вось цяпер для яе настаў канец — але не для мяне. Я быў адзін з трупам — адзін у чужым доме, адзін у горадзе, які не церпіць таямніц, а я… я мусіў захоўваць таямніцу… Так, уявіце сабе маё становішча: жанчына з вышэйшых колаў калоніі, зусім здаровая, якая напярэдадні танцавала на балі ў губернатара, ляжыць мёртвая ў сваім ложку… Каля яе чужы ўрач, якога нібыта паклікаў яе слуга… ніхто ў доме не бачыў, калі і адкуль ён прыйшоў… Ноччу яе прынеслі на насілках і потым замкнулі дзверы… а раніцаю яна ўжо мёртвая… Тады толькі клічуць слуг, і ўвесь дом раптам напаўняецца крыкамі… Імгненна пра гэта даведваюцца суседзі, увесь горад… і толькі адзін чалавек можа ўсё гэта растлумачыць… гэта я, чужы чалавек, урач з далёкага паста… Прыемнае становішча, праўда?..

Я ведаў, што мяне чакае. На шчасце, побач са мною быў бой, надзейны слуга, які чытаў самае нязначнае жаданне ў маіх вачах; нават гэты жаўтаскуры паўдзікун разумеў, што барацьба тут яшчэ не скончана. Я сказаў яму толькі: «Пані жадае, каб ніхто не даведаўся, што адбылося». Ён паглядзеў мне ў вочы вільготным, адданым, але разам з тым рашучым позіркам: «Yes, sir» [52] Так, сэр (англ.). .

Болей ён нічога не сказаў. Але ён выцер з падлогі сляды крыві, прывёў усё ў поўны парадак — рашучасць, з якою ён гэта рабіў, вярнула самавалоданне і мне.

Ніколі ў жыцці не праяўляў я такой энергіі і ўжо, канечне, ніколі болей не праяўлю. Калі чалавек страціў усё, то за апошняе ён змагаецца роспачна — і гэтым апошнім было яе завяшчанне, яе таямніца. Я зусім спакойна прымаў людзей, расказваў ім усім адну і тую ж гісторыю, пра тое, як пасланы за ўрачом бой выпадкова сустрэў мяне па дарозе. Але ў той час, як я з прытворным спакоем расказваў усё гэта, я чакаў… чакаў рашучай хвіліны… чакаў медыцынскага агляду цела, без чаго нельга было палажыць у труну яе — і разам з ёю яе таямніцу… Не забудзьце, быў ужо чацвер, а ў суботу павінен быў прыехаць яе муж.

У дзевяць гадзін мне нарэшце сказалі, што прыйшоў гарадскі ўрач. Я пасылаў за ім — ён быў маім начальнікам і ў той жа час сапернікам, — той самы ўрач, аб якім яна гэтак пагардліва адзывалася і якому, відаць, была ўжо вядома мая просьба аб пераводзе. Я адчуў гэта, ледзь толькі ён зірнуў на мяне, — ён быў маім ворагам. Але менавіта гэта і давала мне сілы.

Ужо ў пярэднім пакоі ён спытаўся:

— Калі памерла пані…? — ён назваў яе прозвішча.

— У шэсць гадзін раніцы.

— Калі яна паслала па вас?

— У адзінаццаць гадзін вечара.

— Вы ведалі, што я яе ўрач?

— Так, але марудзіць было нельга… а потым… нябожчыца пажадала, каб прыйшоў менавіта я. Яна забараніла клікаць другога ўрача.

Ён утаропіўся ў мяне; чырвань выступіла на яго бледным, крыху азызлым твары, — я адчуў, што яго гонар быў абражаны. Але мне толькі гэта і трэба было — я з усяе сілы імкнуўся да хуткай развязкі, бо ведаў, што доўга мае нервы не вытрымаюць. Ён хацеў адказаць, падпусціць шпільку, але перадумаў і зняважліва кінуў:

— Ну што ж, калі вы лічыце, што можаце абысціся без мяне… Але ўсё-такі мой службовы абавязак — засведчыць смерць і… як яна наступіла.

Я нічога не адказаў і прапусціў яго ўперад. Потым павярнуўся да дзвярэй, замкнуў іх і паклаў ключ на стол.