Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 2. Кубрат хан. Илчегә үлем юк / Избранные произведения. Том 2

Буйтур су анасына ышанып та җитми иде, шулай да күңел шомлана, тыныч түгел.

Чынлап та, су анасы аның каршында пәйда булса, ул нишләргә тиеш?.. Су анасын үтерергә ярамый, аннары диңгез алласы аларны көне белән юк итәр. Юк, күргән хәлдә дә үтермәскә, куркытырга, хәнҗәр белән янарга. Ә ул болгар телен аңламаса?.. Аңламаса, күтәрергә дә суга атып бәрергә. Су анасы суда батмый.

Буйтур, ни кылырга белми, әйләнә-тирәне күзәтте. Атнага якын юлда булдылар, диңгез түзәрлек тыныч булды. Соңгы көндә генә әллә нишләде, җил купты, дулкыннар йөгерешә башлады. Менә төн килүгә, янә тынычланды диңгез, алай да дулкыннар тынып ук бетмәделәр, койрыкчы ярдәмчесе дулкыннарга каршы торса да чайкала иде кораб.

Дулкыннар йөгерешә… Корабтагы тынлык белән диңгездәге тынлык бер түгел шул…

Кинәт буйтурның зиһене ачылып киткәндәй булды. Берниндису анасы да юк, корабта карак бар, һәм аның бүлмәсендәге алтынга күзе кызган…

Буйтур яныннан Дәнис узды һәм, күп тә үтми, янә әйләнеп килде.

– Мин бу Камайның алыпларына шаккатам, ни кылып яталар икән көннәр, төннәр буена?

– Шахмат уйныйлар, койрыкчы. Син беләсең булса кирәк, Кубрат хан сарай сакчыларына кадәр шахмат уйнатып ала.

– Анысы хак, мине дә өйрәтте. Ышансаң ышан, ышанмасаң—юк, буйтур, көннәрдән бер көнне бу миңа үзенең җансакчысын җибәргән… Мине шахмат уенына өйрәтергә килгән. Нигә ул миңа сөяк шәкелләр. Менә кораб ясарга дисәң, кулларым кычыта башлый… Их, давыл купмаса гына ярар иде, буйтур, – дип уфтанып куйды Дәнис. – Бүген-иртәгә Патшакала күренер… Мине Эгина һаман Патшакалада калырга кыстый, буйтур.

– Кубрат хан ошатырмы соң, койрыкчы? Әйтәсе юк, император синдәй останы колач җәеп каршы алыр, бишкуллап. Миңа калса, буйтур, бу грек Агасике кызы Эгинаны тикмәгә генә сиңа бирмәгәндер, тикмәгә генә берни дә эшләми грек.

– Туган ягым – антлар иле, торган җирем Болгар булды, буйтур. Болгарда игелекле яшәдем. Олуг хан төпоста итте.

– Болгар белән ант кавеме элек-электән сәүдә иткәннәр, ант эчеп яшәгәннәр. Әле борын заманда ук Атилла белән антлар кенәзе франкларга яу чабалар. Яуда антлар арысландай орышалар. Яшь кенәз һуннар патшасына ошый, ул аңа кызын бирә. Кубрат хан да антлар белән тату яши, күрше-тирә илләрне буйсындыргач, антларга юнәлә, кенәзгә бик күп бүләкләр алып бара. Кенәз аңа минем анам Анияне һәм бер оста биреп җибәрә.

– Мин ул, мин, буйтур!

– Син?!

– Әйе, мин. Кенәз мине Кубрат ханга биреп җибәрде. Анаңны беләм, мин нибарысы унбиш яшьлек малай идем, анаң җиткән кыз иде инде. Менә каян ант ыруының җырларын беләсең икән син, буйтур…

Шул чакта диңгез өстендәге йөгерешкән дулкыннар арасында нәрсәдер күренеп китте. Каравыл торучылар ачкан авызларын яба алмый шым булдылар. Дулкыннар эчендәге кара нәрсә бер күренде, бер күздән югалды.

– Буйтур, буйтур, – диде Дәнис, өненә килеп. – Буйтур, су анасы… Әнә, әнә…

– Дәнис, йөгер, Камайны чакыр. Шаулама. Тиз бул! Тотабыз аны.

Дәнис китеп тә өлгермәде, хатын-кыз сурәтендәге су анасы өске катка менде. Су анасы шулхәтле зифа сынлы иде ки, буйтур бер мәлгә өнсез калды. Юк, су анасы түгел икән бит, Чәчкә, аның сөйгәне Чәчкә килә аңа таба. Әнә күр: йөреше дә, буй-сыны да гел Чәчкәнеке…

Су анасы әкрен генә килде дә буйтурның кулыннан алды, аның колагына нидер пышылдады, ниндидер серле сүзләр әйтте. Буйтур карусыз аңа иярде. Мәгәр зиһене томаланмый калган бер өлештә: «Ул мине сихерләде, ул мине үзе белән диңгезгә алып төшеп китмәкче, мин һични кыла алмыйм. Тәңрем, коткар, коткар буйтурыңны, Тәңрем!..» – дип уйларга өлгерде.

– Буйтур, буйтур! – Кораб койрыгы яклап каравылбаш Камай, аңа ияреп берничә алып йөгерешә. Алар буйтурга дәшәләр, әмма буйтур бармагын да селкетә алмый, һаман кораб читенә таба атлый. Менә кораб чите. «Су анасы мине диңгез патшасына алып бармакчы. Тәңрем!..» – Буйтур, буйтур Илбарыс!

Буйтурның йөзенә дулкыннардан очкан тозлы су чәчри, шулчак аны Камай тотып ала, селкеп, үз ягына таба әйләндерә:

– Буйтур, нишләвең бу?! Диңгезгә чумасың киләме?!

Буйтур, башына суккандай, бер мәлгә миңгерәүләнеп, һични аңламый каравылбаш Камайга карап тора.

– Чәчкә… Су анасы…

– Нинди Чәчкә, нинди су анасы, буйтур?

Илбарыс, башына тотынып, як-якка чайкалды. Чынлап та, нинди су анасы? Күктә ай йөзә, диңгез өстендә һични юк, дулкыннар йөгерешә, кораб салмак кына чайкалып тора.

– Дәнис кайда? Койрыкчы кайда, каравылбаш?!

– Дәнис! – дип кычкырды Камай. – Дәнис, койрыкчы! Ни карап торасыз, алып килегез койрыкчыны!