Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 4. Аллаһы бүләге. Батый хан һәм Ләйлә / Избранные произведения. Том 4

– Аннан мине күрдеңме?

– Син өйгә бик сирәк кайтасың икән ич. Мин сездә ике кич кундым инде. Мин сине бүген генә күрдем, Бәхтияр.

– Ә мин синең тавышың ишеттем дә, йөрәгем идәнгә төште дә китте. Билләһи менә. Ярык булса, югалтасы идем йөрәгемне.

– Их, Бәхтияр, Бәхтияр, бит Болгар орыш алдында тора. Монголлар көч җыя, быел ук бире таба кузгалырга исәпләре. Аннары минем сине бер дә рәнҗетәсем килми, Бәхтияр. Мин шәех Кол Гали тарафында калырга тиеш. Биккол бабакай шулай теләгән, миңа бу хакта Сәлахетдин сәүдәгәр әйтте.

– Мөмкин хәлме бу, Бүләк? Анам сине тәгаен үз кызыдай кабул итте, мин дә… Ни әйтермен мин аңа?!

– Ярый, алдан юрамыйк, Бәхтияр. Шәех Кол Гали ни әйтә, шул булыр. Мине аңа хан оныгы Хансөяр тапшырырга тиеш иде. Ләкин мине Сәлахетдин сәүдәгәрдән атаң алып калды, әсинең атаң үтә кәттә кеше икән – тамгачы.

– Биккол карт белән Мәүлә Хуҗа имам – Илһам хан тарафыннан монголларга җибәрелгән кешеләр. Сәүдәгәр Сәлахетдин исә – аларның арадашы гына, Бүләк.

– Мин ул хакта белмим. Минем белгәнем шул: Биккол бабакай мине нойон кулыннан алып калды һәм ул мине шәех Кол Галигә җибәрде.

– Димәк, син шымчы.

– Теләсәң ни уйла, әмма муеныма бау салсаң да, мин хатны иясенә тапшырырмын. Беләсең килсә, Бәхтияр, синең авызыңнан Кол Гали исемен ишетүгә курка калдым. Шулхәтле көтмәгәндә булды бу – йөрәгем дөп-дөп тибә башлады. Кол Гали бит – минем мөгаллимем, аз булса да, сабак биргән кеше. Аннары ул безгә килеп йөрде, мин аны бик тә ярата идем.

– Бүләк, мин хан җансакчысы. Минем ул хатны синнән алырга да хакым бар.

– Син аны эшләмәссең, Бәхтияр. Чөнки мин сине күргәч тә үз иттем… Яраттым дип әйтәсем килми, борының чөюең бар, ләкин син әйбәт егеткә охшагансың.

– Сәер хәл: нигә Биккол карт ул хатны нәкъ менә шәех Кол Галигә язды икән? Ә Илһам ханга түгел?

– Мин ул хакта белмим, Бәхтияр. Тик сиңа бер үтенечем бар. Әйтмә бу хакта берәүгә дә, калсын икебезнең генә сер булып.

– Шәех Кол Гали сарай мәктәбенә килеп хөтбә әйтә, ә кятип Хафиз безгә тарих фәнен укыта. Алар икесе дә – минем мөгаллимнәрем, Бүләк.

– Бәхтияр, син мине, зинһар, гафу итә күр. Минем мулла биргән атым бөтенләй Бүләк түгел, ә Ләйлә. Анам мине бик тансыклап тапкан, шуңа атам мине Аллаһы бүләге булды бу кыз миңа дигән. Шуннан әле Бүләк, әле Ләйлә дип дәшә башладылар, мин ике исемгә дә килер идем. Атам белән анама мин, чынлап та, бүләк булганмын, Бәхтияр. Тик тигез-матур гомер генә итә алмадылар. Илне монголлар басты.

– Безгә уң якка, әнә шул таллар утырткан тыкрыкка борылабыз, – диде Бәхтияр. – Беләсеңме, Ләйлә… Мин сиңа Ләйлә дип дәшәрмен, яме?.. Чөнки миңа бу исем ошый төшә. Аннары бер сер әйтимме?..

– Әйт.

– Сине безгә Аллаһы Тәгалә үзе китерде, язмыш бу, Ләйлә. Атаң-анаң сиңа Бүләк дигәннәр икән, син аларга, чынлап та, бүләк булгансыңдыр. Хәзер инде син безнең гаилә өчен бүләк.

– Мин монголлар кулында булган кеше, Бәхтияр. Биккол бабакай мине шәех Кол Галигә зур йомыш белән җибәрде.

– Монголларның кем икәнен беләбез, безгә дә тарих укыталар, Ләйлә. Туран дөньясындагы хәлләр белән дә хәбәрдармын.

Тар тыкрыктан үткәндә, һау-һаулап этләр өрде, сирәк-мирәк кенә кешеләр үткәләде, аларга борылып-борылып карадылар, чөнки хан җансакчысы бу тыкрыкка бик сирәк керә иде булса кирәк.

– Болгар бик мәһабәт кала икән. Зур, күз белән генә иңләмәле түгел.

– Ә син үзәк урамнарны күрсәң икән. Фән йорты, хан мәчете, мунчалар, мәхәллә саен мәчет, матур-матур өйләр. Өч-дүрт җирдә базар, аннары Ага Базар үзе ни тора. Анда күгәрчен сөте генә булмаса булмыйдыр.

– Мин Болгар каласы турында күп ишеттем, Бәхтияр. Атам-анам шуннан чыгалар бит. Бу мәһабәт калага тикмәгә генә Үгәдәй ханның күзе кызмый икән шул.

– Иң мөһиме: безнең калабыз сәүдә юлы уртасында, Ләйлә. Хаҗитарханнан су юлы белән күтәрелеп була, Чин-Табгачтан коры юл белән.

– Хәзер инде бөтен сәүдә юллары монголлар кулында. Аларның берәүне дә сезгә үткәрми торулары бар.

– Әле дә Сүбәдәй баһадир аркылы төшкәләгән иде. Тик бит Чыңгыз хан сәүдәгәрләргә тияргә кушмаган.

– Тияргә кушмаган, пәйҗәсе булмаса, таларга да күп сорамыйлар. Сәүдә итү өчен, һәр сәүдәгәр монголлардан пәйҗә алырга тиеш, ягъни рөхсәт тактасы. Монголлар – күп санлы, Бәхтияр, сугышларда чыныккан халык. Алар мәңге торыр Үргәнечне дә алдылар. Дәрья кадәр дәрьяны буып, калага су җибәрделәр. Өйләр юылды, кальга диварлары, каравыл манаралары ишелеп төште. Яман, яман яугирләр монголлар, Бәхтияр. Ходаем, алар белән очрашырга язмасын…