Анатоль Брытун - Пах мускусу [журнальный вариант]

Нічога падобнага дагэтуль нельга было бачыць на іншых землях, дзе не было такой пушчы. Па пышнасці, па колькасці забітага звера яна пераўзыходзіла ўсе раней знаныя ў гісторыі паляванні. Адных зуброў за два дні было забіта каля трыццаці.

Пушча заплаціла цяжкую, вельмі цяжкую даніну за гэтую планамерную і абыякавую бойню. У памяць палявання Аляксандр II уласнаручна пасадзіў каля імператарскай ложы дрэўца ліванскага кедра. Запрошаныя госці сядалі ў карэты і ўслед за расійскім манархам адпраўляліся на абед у галоўную сядзібу.

Пасля ад’езду каранаваных асоб і высокіх гасцей падлоўчыя і ляснічыя грузілі на фурманкі паляўнічыя трафеі. Разбіраліся альтанкі і намёты, тэнты скручваліся ў рулоны і грузіліся на фурманкі. Апахмеленыя вазніцы дзелавіта снавалі між фурманак, пры гэтым, падкрэсліваючы сваю значнасць, гучна лаяліся і брыдкасловілі. Ланцуг гружаных павозак расцягнуўся лясной дарогай у напрамку Белавежы. Паляна і бераг невялічкай ракі Нараўкі паступова сірацелі. Цікаўны навакольны люд разыходзіўся, для іх свята таксама скончылася.

Падвячоркам, на мокрым скакуне, да братоў пад’ехаў начальнік варты.

— Усё! Тут праца скончылася, вяртаемся ў Белавеж і там працягваем несці ахову. Трымацца, браткі, пасля адпачнём, — і паскакаў так, што пыл падняўся над дарогаю.

Браты накіраваліся ў галоўную сядзібу. Заскочылі на хвіліну ў хату, на хаду перакусілі і адправіліся несці далей вартавую службу.

У паляўнічай стылізаванай хаце ярка свяціліся вокны. Над парадным ган­кам лунаў велізарны расійскі сцяг з двухгаловым арлом. Двор вакол быў ярка асветлены паходнямі. Да глыбокай ночы працягвалася святкаванне ўдалага царскага палявання. Да трох гадзін ночы карэты адвозілі замежных гасцей у палац лесапрамыслоўца Сімунда. Астатнія начавалі ў новых хатках побач.

На світанку Рыгор неўзаметку адправіўся ў лес да стагоў з сенам. Там ён дастаў з кайстры торбу, выбіраў з сена зуброўку. Напакаваў поўную торбу, шчыльна перавязаў скураной папружкай і прывязаў да сядла.

Калі ён вярнуўся ў галоўную сядзібу, госці рассаджваліся ў карэты і рыхтаваліся да ад’езду.

Расійскі імператар Аляксандр II са сваёй світай і ўзмоцненай аховай пакінуў Белавеж яшчэ пад покрывам ночы.

Фёдар Канстанцінавіч з’язджаў з пушчы разам з міністрам дзяржаўных маёмасцей генералам Зялёным. Былы обер-фарстмайстар стаяў і размаўляў з Ціханам. Убачыўшы Рыгора, ён узрадаваўся і замахаў рукамі:

— Дзякуй богу, а я ўжо пачаў хвалявацца. Ну што, мае дарагія сябры, вось і надышоў час расстання. Не ведаю, ці ўбачымся мы яшчэ калі-небудзь. Але я ўдзячны табе, Божа, што ты даў магчымасць яшчэ раз наведаць гэты славуты куток прыроды і сустрэць надзейных і выдатных сяброў.

Браты і палкоўнік моцна абняліся. На іх вачах былі слёзы.

— Ваша высокаблагароддзе, Фёдар Канстанцінавіч, у мяне да вас ёсць просьба. Калі прыедзеце ў Пецярбург, перадайце нашым зубрам пачастунак з Белавежскай пушчы, — Рыгор працягнуў обер-фарстмайстру торбу з пахкай гаючай травой: лясным бальзамам і зуброўкай.

Стражнік Белавежскай пушчы ехаў конна ў напрамку свайго дома. Перад вачыма стаяла жудасная карціна царскага палявання. Рыгор ніяк не мог зразумець такую бойню. Навошта забіваць столькі? Сотні аленяў, дзікоў, ласёў, зуброў. Царскае паляванне нашмат зменшыла звярынае насельніцтва пушчы. Пушча змоўкла і сцішылася. Здавалася, яна зрабілася нямой. Толькі чуваць, як шумяць лясныя волаты-дубы.

Стражнік ехаў, смутна апусціўшы галаву. Нібыта ён быў сам вінен у тым, што адбылося. У грудзях ад крыўды шчымела сэрца, а ў галаве цясніліся гаротныя думкі. Стары жарабец, узмахваючы чорнай грывай, павольна цягнуўся лясной дарогай.

Раптам прычуўся далёкі асенні крык аленя. Стражнік нават уздрыгнуў ад нечаканасці. Тузануў повад, затрымаў Каштана. Сядзеў у сядле і слухаў далёкі мілосны гук, як песню. Яго твар кранула ўсмешка. Праз нейкі момант, нібы ачнуўшыся, зноў тузануў павады. Праехаў з вярсту і павярнуў жарабца на ледзь прыкметную сцяжынку, якая вывела на паляну. Там сіратліва стаялі агароджаныя стагі сена.

Гэта быў яго абход, праз які наганялі звяроў у напрамку царскай паляўнічай забавы.

Стражніку стала сумна. Яму падалося, што цяпер да стагоў не прыйдуць яго выхаванцы. Ён сядзеў у сядле і ўспамінаў свой зубрыны статак. Пэўна, усе загінулі на тым паляванні. Выцершы рукавом слязу, стражнік скіраваў жарабца да першабытнага кутка пушчы. Туды, дзе знаходзіліся дуб і святы камень. Яму раптам захацелася папрасіць прабачэння ў тысячагадовага волата.