Анатоль Брытун - Пах мускусу [журнальный вариант]

Зуброў сабака не чапаў. Ён зразумеў, што яго гаспадар нейкім чынам звязаны з гэтымі жывёламі. Інстынкт яму падказваў, што ахоўваць статак гэта і яго абавязак.

Рык убачыў, як ад статка аддзяліўся вялікі зубр і накіраваўся ўперавалку ў іх бок. Гэта быў яго колішні знаёмы.

Сабака пабег насустрач. На сярэдзіне паляны яны сустрэліся, адзін аднаго абнюхалі.

Убачыўшы гэта, Глеб прыйшоў у захапленне. Велізарны дарослы зубр быў побач, сабака каля ляснога волата здаваўся такім маленькім. І аказваецца, гэты волат сябруе з яго Рыкам.

— Тата, а чаму Рыку можна падысці блізка да зубра? — здзіўлена спытаў Глеб.

Прыйшлося распавесці сыну ўсё з самога пачатку.

— Мы з дзядзькам Ціханам назвалі гэтага зубра Хрэснікам. Усё, сынку, давай злазіць з дрэва і збірацца дадому.

Па вяртанні Марфа і мама дапамагалі Глебу распрануцца, сам ужо не мог. Трохі з’еўшы, пачаў церці маленькімі кулачкамі вочы. Як толькі лёг, праз хвіліну спаў без задніх ног.

Раніцай наступнага дня, калі яшчэ яго сын працягваў спаць, стражнік адправіўся ахоўваць зуброў.

Праз вярсту заўважыў, як Рык насцярожыўся. Поўсць на карку ўздыбілася, падабраў хвост, спыніўся і пачаў прынюхвацца. Яго мускулы напружыліся і бязгучна ашчэрылася пашча. Гэты бязгучны вы скал быў страшнейшы за рык і брэх.

Стражнік прадбачліва зняў з пляча стрэльбу і агледзеўся. Адчуў, як трывожны холад прабег па спіне. Прадчуванне небяспекі паступова мацнела.

Сабака гучна і папераджальна гыркнуў. У адказ з лесу данёсся глухі хрып.

Мядзведзь? У гэтую зімовую пару? Ранавата, падумаў стражнік. Сустрэча з галодным мядзведзем нічога добрага не абяцала. Мядзведзі-бадзягі вельмі небяспечныя. Згаладаўшыся, яны губляюць усякую асцярогу і паводзяць сябе як сапраўдныя бандыты.

Стражнік напружана ўзіраўся — прыгатаваўся да нападу.

Мядзведзь не прымусіў сябе доўга чакаць. Прычулася сапенне і бурчанне. Раздаўся трэск. і велізарны цёмны сілуэт звера апынуўся зусім недалёка.

Сабака апантана заекатаў, Рыгор ускінуў стрэльбу і націснуў цынгель. Калі парахавы дым рассеяўся, мядзведзь на задніх лапах ішоў у напрамку стражніка, расставіўшы пярэднія лапы так, нібы жадаў абняць чалавека. На сабаку, які хапаў яго ззаду, мядзведзь не звяртаў увагі. Быў ён, здавалася, невымернага росту з трохкутнай цяжкай, як валун, галавою. Шырока разяўленая пашча звера вывяргала страшныя гукі, ад якіх у Рыгора па спіне папаўзлі мурашкі.

Божа!.. Які вялікі!.. Які пачварна вялікі!..

Перазараджваць стрэльбу часу не было. Ён адкінуў яе і выхапіў з кайстры пістоль — стрэліў проста ў грудзі.

Навакольны лес здрыгануўся ад лютага рову.

Чалавек і звер глядзелі адзін аднаму ў вочы.

Рыгор на імгненне адчуў, як ледзянымі іголкамі працяло ўсё цела, а ў сэрцы ўзнікла захапленне барацьбой. Чалавек таксама быў ужо звер. Ён не баяўся, не разважаў, толькі як і яго далёкія продкі адчуваў салёны смак крыві ў роце.

Стражнік выхапіў другі пістоль і стрэліў дробам у шырока разяўленую пашчу. Мядзведзь закруціў галавой, але працягваў ісці на чалавека.

Рыгор намацаў на поясе дзяржальна нажа, выцягнуў яго. Закрычаў гарлавым, страшным крыкам і кінуўся на звера, уцэліў сталь туды, куды і хацеў — пад левую верхнюю лапу, у жаўтаватую поўсць і адскочыў убок. Падаючы, адчуў гарачае смуроднае дыханне звера і пачуў трэск кажуха пад доўгімі кіпцюрамі.

Паранены звер зваліўся на снег і захрыпеў. Крывавая пена валіла з пашчы. Сабака ашалела працягваў рваць мядзведзя за заднія лапы. Яго нос і рот былі забітыя мядзведжай поўсцю.

Рыгор, трымаючы ў руцэ акрываўлены нож, узняўся на ногі.

У некалькіх кроках ад яго, прыціснуўшыся да зямлі, шырока раскінуўшы лапы, ляжаў мядзведзь. Яго гарбатая спіна і велізарная касматая галава ўздрыгвалі. Ён, нібы ў сне, ціха бурчэў. У любы момант мядзведзь мог яшчэ ўскочыць.

Стражнік кінуўся да стрэльбы, пачаў яе зараджваць. Адчуў, як ад гарачкі ў яго трасуцца паджылкі. Каб не зваліцца, прыхінуўся да хвоі. Зарадзіў стрэль­бу, загнаўшы ў ствол кулю. Яго пачало ўсяго трэсці. З жахам думаў, чым усё гэта магло скончыцца. Стражнік разумеў, што яшчэ хвіліну таму ён знаходзіўся паміж жыццём і смерцю. Яшчэ аднаго стрэлу не спатрэбілася. Мядзведзь паступова заціхаў. Ад яго зыходзіў смуродны пах. Толькі што вылез з берлагу і яшчэ не паспеў як след выветрыцца. Мусіць, восенню недастаткова нагуляў тлушчу, вось і прачнуўся раней часу.

Трэба вяртацца дадому, запрагаць Каштана і забіраць здабычу, а то могуць з’явіцца няпрошаныя госці — ваўчугі.