Надзея Статкевіч - Папялішча

— Я бачу, пані Ядвіга, у вас дзве дачкі на выданне.

— Ды куды там, — махнула рукой гаспадыня. — Стася яшчэ дзіцё, хоць мы з мужам пачынаем і ёй шукаць добрага кавалера.

— Ці не рана?

— Наадварот! Баімся, што можам спазніцца з пошукамі. Дзевак цяпер — плот гарадзі, а вось з хлопцамі — бяда.

Яна паглядзела на мужа.

— Ды пра тое пасля пагаворым. Цяпер ідзіце са Стэфанам у яго пакоі, а я паклапачуся пра вячэру.

— Маці праўду кажа, — падхапіў пан Усевіч. — Ідзіце, а я разбяруся тут з дваровымі і прыйду да вас. Дарэчы, у нас яшчэ адзін госць спыніўся.

— Хто такі?

— Потым раскажу, сынку… Далікатнай псярні цюцька, самі ўбачыце, да нас з Расеі паслом едзе.

Так сказаўшы, пайшоў, а юнакі пацягнуліся да пакоя Стэфана. Ён быў невялікі, абстаўлены простай мэбляй, але ўтульны і сонечны. На гэта не магла не паўплываць старая сармацкая ўпартасць яго бацькі, які не прызнаваў новага і жыў пустымі трызненнямі ды захапленнем часамі былой велічы. Пасярод пакоя стаяў дубовы стол, а каля яго — вялікае крэсла з тоўстымі парэнчамі і ножкамі ў выглядзе ільвіных лап. На стале былі ахайна складзены аркушы пергамену, гусіныя пёры, стаяла чарнільніца, што нагадвала галаву ястраба. На самым краі, перавёрнутыя дагары, ляжалі кнігі ў старых пераплётах на ножках-падстаўках, са спражкамі. Сцяна каля ложка была ўвешана зброяй: шаблі, сцізорыкі рознай даўжыні і формы ляза, нават крыжацкі меч з выкшталцоным дзяржальнам, што нагадвала скручаную змяю.

Феліцыян адшпіліў шаблю, каб не замінала, і ўсцёгся разам з ботамі на ложак, усланы воўчай скурай. Заплюшчыў вочы і адчуў, як занылі ад стомы ногі.

— Я так сябе адчуваю, быццам каменне на Крэўскі замак цягаў, — пажартаваў шляхціц.

— Угу, — згадзіўся Стэфан, хлопаючы сябе па жываце. — Хутчэй бы на вячэру паклікалі.

— А ты як заўсёды. Ні хвіліны ні пра што іншае не думаеш, толькі пра пачастунак.

— У мяне, напэўна, у страўніку дзірка: што туды ні трапляе — усё вывальваецца. Абедаў, а жывот не ведаў.

Раптам у куце, амаль над самай галавой Феліцыяна, нешта зашабурсцела. Паніч толькі цяпер заўважыў гэтую чорную вялізную пляму і ляжаў нерухома, вылупіўшы вочы ад здзіўлення. Калі ж зрэнкі прызвычаіліся да цемрадзі, ён змог разгледзець чорнага гругана, які моцна трымаўся вялізнымі кіпцістымі лапамі за драўляны слуп.

— Во, пра Яшку забыліся! — ускрыкнуў Стэфан.

— Здох, напэўна, твой Яшка. Не варушыцца нават.

— Ды ну цябе! Я Стасі загадаў за ім назіраць. Тлусты ж які стаў! Адкарміла яго малая! Яшка, ляці сюды.

Але груган больш не варушыўся. З твару шляхціца знікла ўсмешка, і ён закрычаў:

— Стася! Зараз я табе ўлуплю!

Затым кінуўся да ложка, ускочыў на яго і таргануў гругана за крыло. У гэтымомант у пакой убегла Стася. Яна зірнула на брата і схавалася за дзвярыма, а пасля вінавата залапатала:

— Стэфан, міленькі, ты мне галаву не адрывай, бо маёй правіны тут нямашака.

Стэфан тым часам зняў птушку і, агледзеўшы, зразумеў, што здарылася. Ён зло-

сна паглядзеў на сястру і прабурчаў:

— Навошта так зрабіла? Зараз цябе…

— Не паб’еш! — перапыніла яна. — Бацька блізка. Твой Яшка ўсім косткай ў горле сядзеў. Два дні лётаў па пакоі, пляскаў крыламі і крычаў, быццам з яго жывога пёры скублі. Вось я і завязала спачатку дзюбу, а пасля крылы.

— Мучыцелька!

— Хто яшчэ каго мучыў! Бацька хацеў застрэліць.

— Як? Без мяне?

— А што рабіць? Мы ж не ведалі, калі прыедзеш.

Хлопец пачаў разблытваць аборкі на лапах птушкі, а потым вызваліў дзюбу. Груган толькі лыпаў чорнымі вугельчыкамі вачэй, але не супраціўляўся. Яго пёркі былі трошкі прымятыя і пацярэбленыя. Увесь час птах паслухмяна чакаў, пакуль паніч разрэжа аборкі, якія заміналі яго свабодзе. Калі ж гаспадар вызваліў яго, той нечакана расправіў крылы і закрычаў:

— Кыр-р-р! Кар-ра! Кар-ра!

Феліцыяна перасмыкнула. Стэфан здзіўлена паглядзеў на сястру.

— Ты навучыла?

— Не. Цяпер разумееш, чаму я так зрабіла?

— Лепш бы якога голуба завёў ці канара. Клопату меней ды і прыгожа, — пачаў кпіць з сябра Феліцыян.

— Я не дзеўка, каб галубоў у пакоі трымаць, — надзьмуўся Стэфан.

Чорны груган зноў заварушыў крыламі. Паніч пасадзіў яго сабе на плячо, і птах сцішыўся. Адной лапай ён моцна ўчапіўся за эпалеты на кунтушы, а абрубкам другой абапіраўся, каб захаваць раўнавагу.

Феліцыян паглядзеў на абрубак і спытаў:

— Што сталася з лапай? Ты пастараўся?

— Скажаш яшчэ! Яшка, чуў што ён вярзе?

Груган ўтаропіўся чорнымі зрэнкамі на Феліцыяна і гучна каркнуў