Сергей Пясецкий - Ніхто дабром не дасць збаўлення...

— Добра. Тады рыхтуйце грошы. Сёння вечарам усё прывязу.

І не зманіў — прывёз. Жардонь спешна заплаціў і ў добрым гуморы сам зносіў бутэлькі ў склеп. Але ягоная радасць трывала толькі некалькі дзён. Аднаго разу ў рэстаран прыдыбалі пад мухай два бальшавіцкія афіцэры. Замовілі вараную кілбасу і запыталі, што ёсць добрага з выпіўкі.

— Ёсць каньяк. Трымаю яго толькі для найлепшых гасцей.

— Нясі сюды!

Жардонь урачыста сам падаў каньяк і кілішкі. Адным махам адкаркаваў пляшку.

— Частуйцеся, калі ласка, на здароўечка.

Афіцыянтка падала цёплую кілбасу. Афіцэры дзынкнулі і выпілі. Эфект быў нечаканы. Адзін нават сплюнуў. Другі пачаў мацюкацца і клікаць гаспадара:

— Хадзі сюды, худабздзей!

— Што такое?

Афіцэр паказаў пальцам на бутэльку.

— Ты смяешся з нас ці як? Што ты прынёс?

— Найлепшы каньяк!

— Гаўно, а не каньяк! Сам яго выпі!

Жардонь лыкнуў з падсунутага яму кілішка і вырачыў вочы. Ад нечаканасці яму язык прыклеіўся да паднябення. Гэта была проста вада, падфарбаваная ў каньячны колер звычайнай гарбатай.

Гэтым разам Жардонь не атрымаў у косці, але панёс вялікія грашовыя страты і толькі сноўдаўся змрочны па гасподзе. Псіхалагічны барометр увесь час паказваў благі настрой: шапка была насунутая аж на бровы. Цяпер кожны кліент падаваўся дзядзьку рабаўніком або злодзеем. «Залатая зязюля», справы ў якой дагэтуль квітнелі, пачала падводзіць. Жардонь, нягледзячы ні на што, звязваў гэта з падкопамі з боку Яся. Ён ведаў, што хлопец ходзіць крывымі сцежкамі і цяпер, магчыма, яму помсціць. Але ніякіх доказаў гэтаму не было.

А Ясь у той час перабіваўся з граша на капейку. Настку ён пасяліў у сябе. Аказалася, што яна не мае ніякіх дакументаў. Таму мусіў зрабіць ёй фальшывы пашпарт на сапраўдныя імя і прозвішча. Не сказаў ёй, што пашпарт ліпавы, бо яна была фраеркай. Прапісаў яе ў міліцыі. Пачаў сталавацца ўдома. Гэтак можна было крыху заашчадзіць, а таксама даць занятак дзяўчыне, якая паслухмяна выконвала ўсё, што Ясь ёй казаў. Яна сумавала без працы, бо была прызвычаеная з самай ранняй маладосці без продыху цягнуць лямку. Ясь ахвотна б узяў яе за сваю дзяўчыну. Гэта было б яму нават на руку. Але яму перашкаджала поўная Настчына залежнасць ад яго. Ён разумеў, што гэта было б выкарыстанне ейнай бездапаможнасці. А сама дзяўчына не праяўляла знакаў асаблівай сімпатыі да яго. Ясь лічыў яе някемлівай, абмежаванай. І зусім дарэмна. Настка была проста застрашаная, зацюканая. Дагэтуль яна была толькі рабочай сілай для іншых. І з гэтым змірылася.

Але аднойчы Настка неспадзявана давяла Ясю, што мае розум і спрыт. Трэба было купіць дроў, бо не было чым паліць у печы і ў пліце, а надышлі вялікія халады. Настка сказала Ясю, што дровы скончыліся.

— Зараз…

Ясь пашукаў па кішэнях, але пераканаўся, што мае толькі некалькі дробных манет.

— Халера! Няма нават на дровы. Зноў трэба пазычаць.

— А можа, я б узяла ў таго… Жардоня? — азвалася Настка. — Мне належыць. Чатыры месяцы без адхлання на яго парабкавала.

Ясь не разумеў.

— Дык ён жа табе не дасць.

— Я і пытаць не буду.

— Як гэта?

— Ведаю, дзе ён хавае грошы. І вазьму тое, што маё.

Настка распавяла Ясю, што разнюхала, дзе Жардонь захоўвае гатоўку. Трымае яе ў металічнай скрыначцы, якую хавае ў склепе, у левым куце ад парога. Там няма некалькіх цаглінаў. Жардонь ставіць скрынку ў невялікую нішу і закрывае яе цэглай.

— А як ты расшалопала?

— Бачыла, як гаспадар заўсёды вечарам лічыў грошы, а потым ішоў з вядром у склеп. Вяртаўся часам з пустым, а калі-некалі прыносіў бульбы. Мне ніколі не дазваляў туды хадзіць. Але я пайшла, калі ён выйшаў у горад і пакінуў ключ. А там хутка апарола ягоны тайнік. Але нічога не ўзяла. А цяперака пайду і забяру мой заробак за чатыры месяцы.

— А як туды ўвойдзеш?

— Праз акенца ў склеп. Я сама запхала яго ад падворка саломай, каб бульба не змерзла.

— Чалавек пралезе праз яго?

— Пралезе лёгка.

— Добра, што ты мне пра гэта расказала. Я сам пайду. Мне больш належыць, чымся табе. А твой заробак аддам.

— Мне не трэба. Вазьмі, калі ласка, сабе.

Вечарам Ясь адправіўся рабаваць роднага дзядзьку. Злодзеі звычайна не крадуць у сваіх і там, дзе жывуць. Гэтым яны перадусім адрозніваюцца ад законапаслухмяных людзей. Ясь наперад сам сабе адпусціў гэты грэх. У адносінах да дзядзькі ён не меў цяпер ніякіх дакораў сумлення.

У рэстаране было мала кліентаў. Сёння дзядзька працаваў адзін, бо і другая служка сышла, а новай наняць ён яшчэ не паспеў. Ясь прабраўся на пусты, цёмны падворак і адшукаў засыпанае снегам акенца ў склеп. І цяпер акурат таксама сняжыла, а завея замятала падворак.