Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

С. 261: Паркі Мецэната — ля заходняга схіла Эсквілінскага ўзгорку; імя такое атрымалі на памятку аб Каю Цыльнію Мецэнату (памёр у 8 г. перад н.

э.) , сябру цэзара Аўгуста і знакамітым апякуне паэтаў, прозвішча якога стала мяноўным. Эпіліма — гатунак таннай вохнасці з моцным пахам.

С. 270: Понцій Пілат — пракуратар Юдэі ў 26–36 гг.

С. 271: Тартар — у грэцкай міфалогіі найбольш цёмная і глыбокая частка Аіда. …«крывавыя тунікі» — тунікі, прасычаныя ўспыхлівым сызборам, часцей смалою, якія апраналі на тых, каму вынеслі прысуд спалення.

Кліо — муза гісторыі.

С. 272: …у імя дзевяці Лібетрыд… — Маюцца на ўвазе німфы, якім была прысвечана крыніца дзевяці музаў, што праславіла горад Лібетры ў Фесаліі.

С. 273: Кай Цэзар быў звераваты… — згадка на пераслед жыдоў за часамі Калігулы.

С. 274: Александрыйскі Сэрапеум — святыня Сэрапіса ў г. Александрыя.

С. 275: Сафокл (каля 496–406 гг. перад н. э.) — вялікі грэцкі драматург.

С. 277: …да Хронаса, пажыраючага собскія дзеці… — Адзін з сэнсатвораў, які звязвае грэцкае слова «час» з міфічным богам таго ж наймення, бацькам Зэўса, якога часам дзеля адрознення запісваюць Кронасам. Паводле падання Кронаса павінен быў пазбавіць улады ягоны ўласны сын, таму бацька сваіх дзяцей глытаў адразу па нараджэнні, як той жа час глытае дні, месяцы, гады; такога лёсу пазбегнуў толькі Зэўс, якога Рэя, маці, прыхавала й выгадавала ў пячоры на Крыце.

С. 279: Коская вопратка — такі назоў мелі дарагія, дыхтоўныя жаночыя сукенкі, што вырабляліся на востраве Кос з вырабляных там жа тканін (вісону і інш.) .

С. 285: Мірмілон — адна з гладыятарскіх роляў на спаборніцтвах, якая абазначала па сутнасці аб’ект палявання, хоць часам і больш нагрувашчаны зброяй, чым праціўнік. Кажучы «Мірмілон ты», мелі на ўвазе «Не напрошвайся на непрыемнасці».

С. 287: …Львы з Атласу… — маюцца на ўвазе Атласкія горы, горны хрыбет у Маўрытаніі. Эпір — вобласць у заходняй частцы Паўночнай Грэцыі.

С. 288: Флавій Клемент — консул 95 г. Даміцыла — жонка Флавія Клемента, унучка Флавія Веспасыяна; аб прыналежнасці гэтых сужонкаў да хрысціянства паведамляюць старажытныя гісторыкі рэлігіі. Карнэль Пудэнс — асоба з наваколля Тыгэліна, толькі Сянкевіч памылкова падае імя: не Карнэль, а Мэвій.

С. 290: Кунікулюм — памяшканне пад арэнаю.

С. 291: Літанія — частка богаслужэння.

С. 293: Галгофа — узгорак за гарадскім мурам Ерузаліма, дзе быў укрыжаваны Езус Хрыстус.

С. 294: Сыён — узгорак у паўднёва-заходняй, найбольш старажытнай частцы Ерузаліма; у біблейскіх прарокаў назва «Сыён» распасціраецца на ўсю жыдоўскую дзяржаву Юдэю, а часам гэтак называюць і валадарства божае. Госанна! — малітоўны вокліч, які са старажытнажыдоўскай мовы перакладаецца як «Ратуй!»; ужываецца на набажэнствах і святах.

С. 297: Пілеолус — круглая шапка малых памераў.

С. 300: Сполярыюм — мейсца, дзе дабівалі цяжкапараненых ды распраналі забітых гладыятараў.

С. 301: Virgo Magna — тытул старэйшай вясталкі; у вясталак было права літасці над асуджанымі, што спатыкаліся на іхнім шляху.

С. 304: Харон — у грэцкай міфалогіі перавозчык памерлых цераз рэкі Аіда. Лікторы — ганаровая варта вышэйшых магістратаў, якая насіла так званыя фісцыі (пучкі пруткоў з сякеркай пасярэдзіне) як знакі падкрэслівання годнасці тых, каго яны суправаджалі.

С. 311: Лігурыя — вобласць заходняй часткі Паўночнай Італіі. …ты брыда меоцкая! — Наваколле Меатыды (Азоўскага мора) старажытныя людзі ўважалі за логава заразы.

С. 313: …падобных да ваўкоў кундлаў з Гіберніі… — Тут перакладчыцкая недакладнасць: у гэтым выпадку Сянкевіч меў на ўвазе не Гібернію (Ірландыю) , а Гіберыю (Іспанію) . Хоць, зрэшты, само сугучча гэтых назваў, а разам і Гівэрыі (Грузіі) сведчыць пра адзін і той жа народ, расселены ў розных мяйсцох зямлі.

С. 317: …Уладару Тэнэду, Кіллы, Хрызы… — эпітэты Апалона, што сустракаюцца ў Гомэра. Тэнэдос — невялікі востраў блізу Троады, на якім хаваліся ахейцы, нібыта збегшы з Троі, але пакінуўшы засаду ў драўляным кані.