Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

Часта здавалася яму: калі сам выйдзе з Рыму, верныя пойдуць за ім, а ён завядзе іх тады аж у цяністыя гаі Галілеі, на ціхую водную роўню Тыбэрыяды, спакойных, бы галубкі ці авечанькі, якія пасвяцца там сярод чабароў і нарду. І штораз большая туга да цішыні й супачынку, да возера й Галілеі агартала рыбачае сэрца, штораз часцейшыя слёзы наплывалі на вочы старца.

Але, калі на хвіліну спыніўся ўжо на нейкім рашэнні, хапаў яго наглы страх і трывога. Як жа яму пакідаць гэны горад, дзе гэтулькі пакутніцкае крыві зямля выпіла, дзе гэтулькі канаючых вуснаў давала сведчанне праўдзе? А ён адзін будзе ад гэтага ўхіляцца? І што адкажа Збаўцы на пытанне: «Яны вось паўміралі за веру сваю, а ты ўцёк?»

Дні і ночы беглі ў маркоце й турботах. Іншыя, якіх львы паразрывалі, якіх папрыбівана да крыжоў, папалена ў агародах цэзара, паснулі ў Хрысце пасля сваіх пакутаў, а ён спаць не мог, ён чуў пакуту большую ад усіх тых, якія каты выдумалі для ахвяр. Золак часта бяліў ужо дахі дамоў, а ён яшчэ скардзіўся з глыбіні разжаленага сэрца: — Збавіцелю, пашто Ты мне сюды загадаў прыходзіць і закладаць у гэным гняздзе Бестыі сваю сталіцу?!

Праз трыццаць чатыры гады пасля смерці свайго Вучыцеля не меў супачынку. З кіем у руцэ абягаў свет і апавяшчаў «добрую навіну». Сілы яго змагліся ў працах і падарожжах, аж урэшце, калі ў гэным горадзе, які быў галавою свету, зацвердзіў установу Божую, адзін вагністы подых Злосці зжор яе, і бачыў, што змаганне трэ пачынаць нанава. Дый якое змаганне! З аднаго боку цэзар, сенат, народ, легіі, абыймаючыя жалезным абручом увесь свет, непералічныя гарады, краі, магутнасць, якое вока людское не аглядала; а з другога — ён, згорблены ад старасці й працы, ледзь уздужваючы падарожны кій утрымаць у руцэ.

Дык іншы раз казаў сабе: не яму дужацца з цэзарам Ромы, даканаць гэта можа толькі Сам Хрыстус.

Усе гэныя думкі блыталіся ў ягонай галаве, калі слухаў наляганне апошняе жменькі сваіх верных, а яны, абступіўшы яго цесным колам, паўтаралі малебнымі галасамі: — Ратуйся, Ойча, і нас выводзь з-пад моцы Бестыі!

У канцы і Лін пахіліў перад ім сваю замучаную голаў: — Вучыцелю, — гаварыў, — табе Збаўца загадаў пасвіць свае авечкі, але ж няма ўжо тут іх, або заўтра іх тут не будзе, дык ідзі туды, дзе яшчэ знайсці іх можаш. Жыве яшчэ Божае слова і ў Ерузаліме, і ў Антыохіі, і ў Эфэзе ды ў іншых гарадох. Што зробіш, застаўшыся ў Рыме? Як ляжаш, пабольшыш толькі трыумф Бестыі. Яну Госпад не назначыў канца жыцця, Павал ёсць рымскім грамадзянінам, і без суду караць яго не магчымуць, але калі над табою, Ойча, раз’ярыцца пякельная моц, тады тыя, у каго змаглося ўжо сэрца, пытацімуць: «Няма сілы над Нэронам?» А ты ж скала, на якой стаіць Субожня Святая. Дай нам памерці, але не дапусці да перамогі Антыхрыста над Божым Намеснікам і не вяртайся сюды, пакуль Бог не згладзіць гэтага людажэра, які гэтулькі праліў нявіннае крыві.

— Глянь на слёзы нашыя! — паўтаралі ўсе прысутныя.

Слёзы каціліся і па твары Пятра. Пасля, аднак, устаў і, выцягаючы над кленчачымі далоні, мовіў: — Хвала імені Божаму, дзейся воля Ягоная!

Наступнага дня ледзь золак дзве цёмныя фігуры сунуліся Апійскаю дарогаю ў бок Кампаньі.

Адною з іх быў Назар, другою — Апостал Пётр, які пакідаў Рым і пераследваных там сувернікаў.

Неба на ўсходзе ледзь-ледзь праяснялася зеленаватым адценнем, якое паволі штораз выразнела, пераходзіла знізу ў шафрановую фарбу. Срэбналістыя дрэвы, белыя мармуры віллаў і лукі вадацягаў, бягучыя раўнінаю да горада, вынураліся з ценю. Раз’яснялася паступова зеленасць неба, насычаючыся золатам. Вось усход пачаў ружавець і азарыў Альбанскія горы, якія паказаліся чароўныя, ліловыя, бы з самага толькі яснагляду ўтвораныя.

Дрыжачыя брыльянты расінак іскрыліся на лістоце дрэваў. Рассноўвалася імгла, адкрываючы штораз шырэйшы далягляд на раўніну, рассыпаныя па ёй дамы, прыгарадкі, магільнікі й кучкі дрэваў, між якімі бялелі калюмнады святынь.

На дарозе — ні душы. Сяляне, якія звозілі агародніну ў горад, не паспелі яшчэ, мабыць, пазапрагаць вазоў. Ад каменных плітаў, якімі аж да самых гор выкладзены быў гасцінец, ішоў водгук драўляных пасталоў, якія на нагах мелі спадарожнікі.

Вось і сонца выкацілася з-за гор, але адначасна дзіўнае відовішча лынула ў вочы Апосталу: здалося яму, быццам залацістае кола, замест падымацца вышэй і вышэй на небе, ссунулася з гор і коціцца па дарозе.

Сутрымаўся Пётр і кажа: — Бачыш вунь тую яснасць, што йдзе да нас?