Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

Нараз затрымаўся, бо здалося яму, быццам чуе ля краты нейчы знаёмы голас. Прыслухаўшыся лепш, вярнуўся і, праціснуўшыся праз натаўп, падыйшоў бліжэй. Касулі святла падалі на голаў мовячага, і ў бляску іх Вініць пад скурай пазнаў кашчавае і суровае аблічча Крыспа.

— Кайцеся за грахі вашыя, — гаварыў Крысп, — бо збліжаецца вось вашая часіна. Каму здаецца, што самаю смерцю акупіць віны, той нанава грэшыць, і глыне таго вечны агонь. Кожным грахом вашым, якім у жыцці грашылі, аднаўлялі вы пакуту Хрыстовую, дык як жа смееце спадзявацца, каб гэтая, што вас чакае, магла акупіць тамтую? Аднолькаваю смерцю памруць сяння справядлівыя й грэшныя, але Госпад сваіх пазнае. Гора вам, бо клыкі львоў раздзяруць цела вашае, ды не раздзяруць віны вашае, ні вашага разрахунку з Богам! Бог аказаў даволі міласэрнасці, дазваляючы прыбіць сябе да крыжа, але ад гэных пор будзе толькі суддзёю, які аніводнае віны без кары не пакіне.

Дык тыя, што думалі пакутаю згладзіць грахі, блюзняць супраць справядлівасці Божае, і тым глыбейшая загуба вашая. Скончылася міласэрнасць, прыйшла пара гневу Божага. За хвіліну вось станеце перад страшным судом, перад якім і святы ледзь астоіцца. Кайцеся за грахі, бо процьма пякельная пад намі адчынена! Гора вам, мужы й жоны! Гора бацьком і дзецям!

І, выцягнуўшы кашчавыя рукі над пахілымі галавамі, трос імі, безбаязны, але няўмольны ў вобліку смерці, якая чакала незадоўга ўсіх тых небаракаў.

Пасля ягоных слоў азваліся галасы: «Каймася за грахі нашыя!», і — нямое маўчанне, сям-там чутно толькі паплакванне дзяцей ды гопанне кулакоў у грудзі. Вініцію замерла кроў у жылах. Ён, каторы ўсю надзею паклаў на міласэрнасць Хрыста, пачуў цяперака, што настаў дзень гневу, і што міласэрнасці Божае не выслужыць нат смерць за веру. Праз голаў, праўда, прабегла яму думка ясная й хуткая, бы маланка, што Апостал Пётр інакш бы адазваўся да гэных ідучых на смерць ахвяр, аднак сваім парадкам грозныя й поўныя фанатызму словы Крыспа ды гэная цёмная закратаваная камора, за якою відаць было поле пакутаў, а таксама блізкасць ахвяр, прыбраных ужо на смерць, перапоўнілі ягоную душу дрыготным жахам. Усё гэта разам выдавалася яму ў сто разоў страшнейшым і агіднейшым, чым найкрываўшыя бітвы, у якіх удзельнічаў. Затха і гарачыня пачалі яго душыць. Халодны пот выступаў на лбе. Спалохаўся, што абамлее, як тыя, аб якіх спатыкаўся, ідучы; а як падумаў шчэ, што хутка адчыняць краты, пачаў клікаць на ўвесь голас Лігіі і Урсуса, спадзеючыся, калі не яны, дык мо хоць знаёмы хто адгукнецца.

На кліч гэны нейкі чалавек, пераапрануты за мядзведзя, пацягнуў яго за тогу і адазваўся: — Яны засталіся ў вязніцы, спадару. Мяне вывелі апошняга, і я бачыў, што яна ляжыць хворая.

— А ты хто? — спытаў Вініць.

— Фосар, у хаце якога цябе Апостал ахрысціў, спадару. Узялі мяне перад трыма днямі, а сяння памру.

Вініцію дух адкаціўся. Уваходзячы сюды, хацеў знайсці Лігію, а цяпер гатовы быў дзякаваць Хрысту, што яе тут няма, і гатовы ў гэным бачыць знак Ягонай міласэрнасці. Прымеж таго, фосар пацягнуў яго за тогу яшчэ раз і сказаў: — Памятаеш, спадару, як я цябе завёў у Карнэліевую вінніцу, дзе ў павеці навучаў Апостал?

— Памятаю, — адказаў Вініць.

— Бачыў я яго дзень перад маім арыштам. Пабагаславіў мяне й сказаў, што прыйдзе ў амфітэатр перажагнаць паміраючых. Хацеў бы я на яго глядзець падчас смерці, дык калі ведаеш, спадару, дзе ён сядзіць, дык скажы мне.

Вініць прыцішыў голас і кажа: — Ёсць ён між Пятроніевымі людзьмі, перабраны за нявольніка. Не ведаю, дзе выбралі мейсца, але вярнуся ў цырк і пагляджу. Ты глядзі на мяне, як выйдзеце на арэну, а я ўстану і звярну голаў у ягоны бок. Тагды знойдзеш яго вачыма.

— Дзякуй табе, спадару, і pax табе!

— Хай табе Збаўца будзе міласцівы!

— Аман.

Вініць выйшаў з кунікулюма і пайшоў у амфітэатр, дзе меў мейсца вобак Пятронія, сярод іншых аўгустыянаў.

— Ёсць? — спытаў яго Пятроні.

— Няма. Засталася ў вязніцы.

— Слухай, што мне прыйшло на думку, але, слухаючы, глядзі, напрыклад, на Нігідыю, каб выглядала, што мы гутарым пра ейныя лёкі… Тыгэлін і Хілон у гэнай хвіліне пазіраюць на нас… дык слухай: хай Лігію ноччу ўложаць у труну ды вынясуць з вязніцы, як мёртвую, астатняе ты ж здагадаешся.

— Так, — адказаў Вініць.

Далейшую гутарку перарваў ім Тулій Сэнэцыё, які, нахіліўшыся да іх, кажа: — Не ведаеце, ці хрысціянам дадуць зброю?

— Не ведаем, — адказаў Пятроні.

— Па мне б лепей, каб далі, — кажа Тулій, — інакш арэна хутка станецца падобнай да ятак пры разніцы… Але што за пышны амфітэатр!