Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

Вініць быў пэўны, што гэта быў кубікулюм Лігіі, бо на сценах вісела ейная вопратка, на ложку ляжаў капітыюм [59] Самая сподняя кашуля, якую жанчыны насілі на голым целе (заўвага аўтара) . . Вініць схапіў яго, пацалаваў і, закінуўшы на плечы, пайшоў далей шукаць. Дамок быў малы, дык хутка перагледзеў усе каморы, а нат і падзямелле. Нідзе нікога ані духу. Было аж надта відавочным, што Лігія, Лін і Урсус разам з іншымі мяшчанамі гэнага кварталу мусілі ўцякаць ад пажару. «Трэ шукаць іх у натоўпе, за брамамі гораду», — праімчалася праз голаў Вініцію.

Не здзівіла яго надта тое, што не спаткаў іх на віа-Портуэнсіс, бо маглі з Затыбра выйсці з процілеглага боку да Ватыканскага ўзгорку. Добра й тое, што ўцалелі прынамсі ад агню. Вініцію зваліўся камень з грудзей. Ведаў, праўда, як цяжка было ўцякаць, але думка пра сілу Урсуса пацяшала яго. «Трэба мне цяпер, — казаў сабе, — уцякаць адгэтуль, прабрацца праз агароды Даміцылі ў агароды Агрыпіны. Там іх знайду. Дым тамака не страшны, бо вецер вее з Сабінскіх гораў».

Час было сапраўды яму ўцякаць, ратавацца, бо хваля агню шугала з боку атокі штораз бліжэй, а клубы дыму амаль зусім прысланілі завулак. Святлік, з якім рабіў пошукі ў доме, згас ад прахвату паветра. Вініць, выскачыўшы на вуліцу, бег прытка цяперака да віа-Портуэнсіс, у той самы бок, адкуль прыйшоў, а пажар, казаў бы, даганяў яго сваім агністым подыхам, то ахутваючы дымам, то абсыпаючы іскрамі, якія падалі яму на валасы, на шыю, на вопратку. Туніка ў некалькіх мяйсцох пачала жаляць, але ён не звяртаў на гэта ўвагі і бег далей, баючыся, каб не задыхнуцца ад дыму. У вуснах чуў смак сажы й смаліны, горла і лёгкія пяклі з гарачкі, як агнём. Кроў падшыбала яму да галавы так, што часамі рабілася ажно ўваччу ўсё чырвоным. Тады казаў сабе ў душы: «Гэта жывы агонь! Лепш мне кінуцца на зямлю й загінуць». Бег мучыў яго штораз больш. Галава, шыя і плечы абліваліся потам, а той пот паліў яго, бы гарачы вар. Каб не імя Лігіі, якое паўтараў сабе ў думцы, каб не ейны капітыюм, якім абкруціў сабе вусны, не вытрымаў бы.

Цераз некалькі хвілін пачаў, аднак, ужо не пазнаваць завулка, кудою бег.

Паволі траціў прытомнасць, памятаў толькі, што трэба ўцякаць, бо на адкрытым полі чакае яго Лігія, якую абяцаў яму Апостал Пётр. І нагла агарнула яго нейкая дзіўная, напаўгарачкавая, падобная да перадсмяротнай візыі, пэўнасць, што мусіць яе ўбачыць, павянчацца, а потым адразу памрэ. Бег ужо як п’яны, сланяючыся. Нараз у страхотным вогнішчы штосьці змянілася. Усё, што дагэтуль толькі тлела, шуганула, відаць, адным морам полымя, вецер перастаў наганяць дым, а той, што клубіўся ў завулках, сагнаў шалёны гон распаленага паветра. Подых той гнаў цяпер мільёны іскраў так, што Вініць бег у плойме іх; затое лепш бачыў усё перад сабою і ў моманце, калі меў ужо ўпасці, згледзеў канец завулка. Гэта прыдало яму сіл. Абмінуўшы нарожную камяніцу, сыйшоў у вуліцу, якая вяла да віа-Портуэнсіс і да Кадэтанскага поля. Іскры перасталі яго даганяць. Уявіў сабе, што калі ўздужае дабегчы да Партовае дарогі, дык уцалее, хоць бы й прыйшлося яму там абамлець.

У канцы вуліцы бачыць зноў як бы хмару, загароджваючую выхад. «Калі гэта дым, — падумаў, — дык ужо не прайду». Бег астанкамі сіл. Скінуў з сябе туніку, загарэўшуюся ад іскраў, якая пекла яго, бы сарочка Насусава, і ляцеў нагі, маючы на галаве толькі капітыюм Лігіі. Дабегшы бліжэй, распазнаў, што гэна не быў дым, толькі хмара пылу, з якое далятаў людскі крык.

— Зброд абкрадае дамы, — кажа сабе.

Бег туды. Усё ж такі былі там людзі, дадуць яму помач. Спадзеючыся яе, пачаў, бегучы, крычаць ратунку. Але гэта ўжо была ягоная апошняя натуга: уваччу яму пачырванела шчэ горш, у грудзях не хапіла зяхання, у касцях — сілы. Упаў.

Дачулі, аднак, яго, а дакладней — дагледзелі, і двух чалавек падбеглі на помач з вадою. Вініць, які ўпаў ад знямогі, але не страціў прытомнасці, хапіў аберуч судзіну з вадою і прагавіта выпіў да паловы.

— Дзякую… — кажа. — Пастаўце мяне на ногі, далей сам пайду!

Другі чалавек абліў яму вадою голаў, разам удвух паднялі яго з зямлі й панеслі ў сваю грамаду, дзе абступілі яго іншыя, аглядаючы кругом, ці не скалечыўся надта. Спагадная іхняя рупнасць зацікавіла Вініція.

— Людзі, — спытаўся, — хто вы такія?

— Разбураем дамы, каб пажар не мог дайсці да Партовае дарогі, — адказаў адзін з работнікаў.

— Успамаглі вы мяне ў бядзе. Дзякую вам.

— Нам не можна адмаўляць помачы, — адазвалася некалькі галасоў.

Тады Вініць, які ад самага рання глядзеў на адзічэлы натаўп, на разбоі і грабеж, зірнуў уважней на прысутных і кажа: — Хай вам адплаціць… Хрыстус.