Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

Так, Лігія, гаварыў Павал, а Пятроні на гэта: «Гэта не для мяне», — і, прыкідваючыся сонным, выйшаў, на адходным толькі дакінуў: «Для мяне лепш мая Эўніка, чым твая навука, юдэйчык, але не хацеў бы з табою вайны весці на словах». Затое я слухаў слоў Паўлавых усёй душою, а як гаварыў пра нашых жанчын, цэлым сэрцам захапляўся тою навукаю, з якое ты вырасла, бы лілейка з вогкае раллі. І пералічаў у думках: Папея кінула двух мужоў дзеля Нэрона, Кальвія Крыспініла, Нігідыя ды амаль усе, якіх ведаю, акрамя аднае Пампоніі, матачылі, гандлявалі верай і жанімскай прысягай, і адна толькі ты, толькі мая, не адступіць, не звядзе, не прыгасіць вогнішча, хоць бы мяне звяло і адступіла ад мяне ўсё, чаму давяраў. І пытаў сябе ў душы: чым жа адудзячуся табе, калі не міласцю ды пашанай? Ты не чула, як я тамака ў Анцыюме гутарыў бесперастанку з табою, моў з прысутнаю. У сто разоў больш люблю цябе за тое, што ўцекла тады ад мяне з дому цэзара. Не хачу ягоных раскошаў і музыкі, хачу цябе толькі аднае. Даволі будзе аднаго твайго слова, а выедзем адгэтуль далёка.

А яна, не аднімаючы галавы ад ягонага пляча, падняла вочы як бы ў задуменні на срэбныя верхавіны цыпрысавыя і адказала: — Добра, Марк. Ты пісаў мне пра Сіцылію, дзе і Аўлы маняцца асесці на старасць… Вініць з радасці не даў дакончыць: — Так, любка мая! Нашыя гаспадаркі ляжаць па-суседску. Чароўны гэта бераг, дзе клімат, як мёд, а ночы яшчэ яснейшыя, чым рымскія, упаяючыя… Там жыццё й шчасце — гэта амаль тое самае.

Ды пачаў лятуцець пра будучыню: — Там можна забыцца пра турботы. Шпацыравацімем у гаі, у аліўніках, у цяньку. О Лігійка! Што за раскоша кахацца, галубіцца, разам любавацца морам і небам, разам аддаваць шанаванне міламу Богу, дабро тварыць навакол і справядлівасць!

Змоўклі абое, загледжаныя ў будучыню; ён туліў толькі яе штораз мацней да сябе, а на руцэ ягонай мігацеў ад месяца залаты рыцарскі пярсцёнак.

У работніцкай убогай частцы гораду ўсе ўжо спалі, панавала цішыня.

— Ты дазволіш мне спатыкацца з Пампоніяй? — спытала Лігія.

— А няўжо ж. Адведвацімем іх, запрашацімем да нас. Хочаш, дык забярэм да сябе Апостала Пятра? Ён прыгноблены векам і працаю. Павал нас адведваціме, наверне Аўла Плаўцыя, і як ваякі закладаюць калоніі ў далёкіх краёх, так мы заложым хрысціянскую калонію.

Лігія ўзяла руку Вініція і хацела далікатна пацалаваць, але ён, шэпчучы, як бы баючыся спалохаць шчасце, бараніўся: — Не, Лігія! Не! Я цябе павінен цалаваць і вяльбіць, дай ты мне руку.

— Кахаю цябе.

Ён прыціснуў вусны да ейных белых, як язмін, рук, і праз хвіліну чулі толькі біццё сваіх сэрцаў. У паветры ні шораху, цыпрысы, моў мёртвыя, казаў бы й яны затрымалі дыханне ў грудзях… Нараз неспадзяваныя раскаты грому разарвалі паветра. Лігія жахнулася, Вініць выпраставаўся і супакойвае: — Гэта львы ў віварыях рыкаюць… І пачалі абое наслухоўваць. За першым раскатам паўтарыўся другі, трэйці, дзесяты, з усіх бакоў і кварталаў. У горадзе часамі бывала да тысячы львоў пры розных арэнах, і не раз, упіраючыся мызамі ў клетку, такім спосабам агалошвалі сваю тугу да вольнасці й пустыні. Так тужылі й цяпер, пераклікаючыся рыкам на цэлы горад. Нейкая злавесная й панурая пагроза тоілася ў гэтым, і Лігія, ад якое прагнаў ясную й спакойную візыю будучыні, слухала гэты рык з дзіўным жахам і сумам.

Але Вініць абняў яе моцнаю рукою і пацяшае: — Не бойся. Ігрышчы блізка, дык усе віварыі перапоўнены.

І пайшлі абое ў дамок Ліна пад марш штораз магутнейшых рыкаў львоў.

У Анцыюме тым часам Пятроні штодня трыумфаваў над усімі аўгустыянамі, якія ўвіхаліся за ласкамі цэзара. Уплыў Тыгэліна змалеў зусім. У Рыме, дзе трэ было спратваць людзей, якія выдаваліся небяспечнымі, абдзіраць іх маёмасць, рабіць палітыку, ладзіць відовішчы, задзіўляючыя пышнатою ды благім густам, а ўрэшце заспакойваць дзікія прымхі цэзара — Тыгэлін, спрытны і адчайны, быў безумоўна патрэбен. Але ў Анцыюме, сярод палацаў, красуючыхся ў ажурах мора, цэзар жыў жыццём Гэллады. Ад самага рання да вечара чыталі вершы, дыскутавалі аб іхняй будове і стройнасці, захапляліся ўдалымі сказамі, цікавіліся музыкай, тэатрам, адным словам, усім тым, што стварыў і чым упрыгожыў жыццё грэцкі геній. У такіх абставінах беспрыраўнальна больш, чым Тыгэлін і аўгустыяне, адукаваны Пятроні — гумарыста, вымоўны, поўны субтэльнага адчуцця і густу — мусіў здабыць перавагу. Цэзар патрабаваў ягонага таварыства, цікавіўся ягоным поглядам, раіўся падчас творства і прыязніўся жывей, чым калі йнакш. Асяроддзю выдавалася, што ўплыў ягоны асягнуў канчатковую перамогу, што прыязнь між ім і цэзарам будзе сталай, трываціме многія гады. Тыя нат, што калісь недалюблівалі элеганцкага эпікурэйца, пачалі яго цяпер акружаць і дбаць пра ягоныя ласкі. Сёй-той быў нат шчыра задаволены ў душы, што верхаводзіць чалавек, які сапраўды ведаў, хто чаго варты, і падхлебніцтва ўчарашніх ворагаў прыймаў з усмехам скептычным, але ці то праз лянівасць, ці праз вытворнасць не мсціўся і магутнасці свае не выкарыстоўваў на чужую згубу ці шкоду. Бывалі моманты, калі згубіць мог і Тыгэліна, але ён воліў яго высмейваць як невука й грубіяна. Рымскі сенат адпачываў, бо ўжо ад паўтара месяца не было ніводнага прысуду смерці. І ў Анцыюме, і ў Рыме расказвалі, праўда, дзівосы пра распусныя выдумкі цэзара і ягонага фаварыта, але кожны воліў мець над сабою цэзара вымудраванага, чым абыдлячанага ў руках Тыгэліна. А Тыгэлін з галавы сходзіў і хісліва сумняваўся, ці не зрачыся зусім уплываў, бо цэзар не раз адзываўся, што ў цэлым Рыме і між усімі прыдворнымі ёсць толькі дзве душы, якія разумеюцца, ды двух сапраўдных гэленцаў: ён і Пятроні.