Iван Сяркоў - Мы з Санькам — артылерысты...

— Любви все возрасты покорны.

Наступныя заняткі Алачка-Этыкетка, як мы цяпер называем новую выкладчыцу, праводзіла ўжо не з адным нашым узводам, а з усёй батарэяй разам. Праходзілі яны ў сталоўцы, калі ўжо ўсё вучылішча паабедала. Нашу батарэю з абедам спецыяльна затрымалі, і мы дзеля навукі хадзілі галодныя цэлую лішнюю гадзіну. Гэта каб на занятках нам ніхто не перашкаджаў. Справа сур'ёзная — Алачка будзе нас вучыць культурнасці. Гэта мы так самі здагадаліся, бо якая ж можа быць яшчэ ў сталоўцы навука.

I вось на нашых сталах апрача нарэзанага хлеба і бачкоў з супам белыя сурвэткі, відэльцы і тупыя, нібы бабульчына капаніца, нажы. Гэта ўсё называецца сервіроўкай стала. Праўда, відэльцы на сталах заўсёды ёсць, калі мы і не вучымся есці, а проста ядзім, але імі мала хто карыстаецца, хіба ўжо які вялікі інтэлігент.

I пачаліся пакуты і смех: сурвэтку за каўнер, нібы маленькаму слюняўчык, відэлец — у левую руку, нож — у правую. Каму гэта патрэбны такія манеры? Ды мяне бабулька заўсёды па левай руцэ біла за сталом, калі я браў ёю што-небудзь, апрача хлеба. Ды я свой век пражыў без розных там відэльцаў і, калі было што есці, ніколі з-за стала галодным не вылазіў. А тут катлета — напалавіну з хлебам, і яе трэба рэзаць, нібы ў цябе зубоў няма. А паспрабуй яе яшчэ да рота данесці левай рукой ды на відэльцы. Не, лыжка — больш надзейны інструмент: і хутчэй, і ямчэй.

Але відэльцы яшчэ што? Не ў іх уся культура і ўвесь этыкет. Тут трэба есці так, быццам табе і не хочацца, спакойна, разважліва, нібы цялятка жвачку жуе. А мы ж пазвыкалі — аж за вушамі трашчыць — не жуём, а «рубаем». Нам гэтыя манеры не ішлі не ехалі. Калі глядзяць на нас Алачка і афіцэры, манернічаем, а як толькі адвернуцца — зноў па-свойму. I ўрок культурнай яды скончыўся датэрмінова.

— Усім і ўсё зразумела? — спытала Ала Аркадзьеўна, раптам убачыўшы хутка апусцелыя талеркі.

— Не,— знайшоўся жартаўнік у другім узводзе,— калі б зноў паўтарыць.

Батарэя зарагатала, а Этыкетка пачырванела.

Тут афіцэры на нас прыкрыкнулі, і на гэтым заняткі скончыліся. А вячэралі мы ўжо па-людску, без шляхецкіх замашак. Вядома, мы зразумелі, як паводзяць сябе за сталом згодна этыкету, але ж гэта, мабыць, трэба не кожны дзень і не ўсюды, дзе-небудзь толькі ў вялікіх гасцях. Паклічуць — не падкачаем, пакажам і этыкет.

А між тым некаторыя з нашага ўзвода часта пачалі ўздыхаць. I не без прычыны. Мабыць, тут вінавата Алачка. Адзін з такіх пакутнікаў — Коля Кузняцоў. Яе партрэт, намаляваны Расошкам, ён тады ў калідоры гаспадару так і не аддаў, хоць і пад'ягорыў, што каханню ўсе ўзросты падуладныя.

— Я аддам яго ей,— палохаў ён беднага мастака, і той аж бляднеў пры гэтым і чырванеў. Але партрэт аказаўся ў Колевай тумбачцы, прымацаваны да ўнутранага боку дзверцаў. Праўда, павісеў ён там мала — сарваў Юрка-старшына. Словам, мы ведаем цану Колевай бравады — пакутуе тайна.

А пачуцці Вані Расошкі навідавоку. Гэты ўсё малюе і малюе даму свайго сэрца па памяці. Два новыя партрэты Алы-красуні наш капітан ужо адабраў у яго на самападрыхтоўцы. Мы думалі, што яму адразу будзе ад каштана наганяй, але з першым партрэтам абышлося. Педант толькі ўважліва паглядзеў на тое маляванне і ў задуменнасці сказаў:

— Так-с, мой юны друг, вам трэба не тут вучыцца, але калі вы ўжо трапілі сюды па волі лесу, то будзьце ласкавы вывучаць трыганаметрыю.

А наганяй ужо быў на другі дзень за новы партрэт.

Лёва Белкін таксама цяпер чамусьці часта спявае ў пустой умывальні:

Дык не ўсе ж умеюць маляваць і спяваць. Ёсць што ўздыхаюць і непрыкметна. А Мішка Цыганкоў вельмі смешна паказвае на перапынках нашых пакутнікаў, то закатваючы вочы пад лоб, то хапаючыся за сэрца з самым няшчасным выглядам.

I вось аднойчы...

Гэта адбылося на ўроку танцаў, якія таксама ўваходзяць у этыкет. Я не верыў калісьці Юрку, што тут будуць нас вучыць і танцаваць. Дык вось вучаць. I не якой-небудзь там «Сербіянцы». I не пад балалайку, не пад гармонік з бубнам, а пад духавы аркестр. Мабыць, чакаюць нас у далейшай нашай службе частыя балі, таму танцы тут усе бальныя: вальс, кракавяк, падэкатр, пэдэспань, ці, як мы яго называем, «пайдзі спаць».

Але пакуль што мы ўзяліся толькі за вальс. Ала-Этыкетка спачатку вучыць нас, як запрашаць даму. Iх, аказваецца, запрашаюць не так, як мы Кацю з Сонькай: «Эх, хадзем патанцуем!» Тут трэба кланяцца. Зразумела, не так, як перад іконай, а толькі галавой гэтак кіўнуць, быццам яна хоча ў цябе адваліцца. Прытым абавязкова і абцасамі ляснуць. Так належыць па этыкеце.