Iван Сяркоў - Мы з Санькам — артылерысты...

Вось аднойчы яны разжартаваліся: Лобан суседа падушкай — цоп, а той у адказ — шмяк! I замест гарэзлівага смеху раздаўся тут на ўсю казарму крык і енк. Прыбег дзяжурны, падхапіліся суседзі, запалілася святло — сядзіць Лобан і зіхаціць добрым такі сіняком пад вокам. Паглядзелі ў суседаву падушку, а ў навалачцы — ладны кавалак цагліны. Сусед божыцца-клянецца, што ён туды яго не клаў, а пацярпеўшы не верыць. У казарме шум, толькі наш узвод «спіць».

Тут нехта выказаў здагадку:

— Гэта, мабыць, шкеты. Наш узвод адразу прачнуўся:

— Ага! Ты паспрабуй дакажы!

Гармідар стаяў у казарме да апоўначы, пакуль нехта не крыкнуў.

— Атас! Дзяжурны па вучылішчы!

Дзяжурны па вучылішчы — афіцэр. Святло ўмомант пагасла, і батарэя прыціхла — спіць. Раніцай камбату ніхто пра гэта, зразумела, не далажыў, а на яго пытанне, адкуль у Лобана такі цудоўны ліхтар, той зваліў усё на вушак дзвярэй, у які ён быццам незнарок урэзаўся.

— А вушак цэлы? — яхідна спытаў падпалкоўнік Асташэўскі, на чым і скончылася. Следства не было. Але цяпер дзядзькі глядзяць на нас зусім коса.

I тут у нас адбылася здрада. Якраз наступіла мая чарга разлічвацца за крыўду з тым дылдам Лобанам. Ох, і хітрую ж я прыдумаў супраць яго штуку. Тры дні я падпільноўваў момант, калі ў казарме нікога не будзе, і падпільнаваў. Я разабраў Лобанаў ложак і саставіў яго на жывую нітку, каб той, хто на яго ляжа, загрымеў у тартарары. I Лобан загрымеў. Праўда, нічога з ім не здарылася: не ўдарыўся, не набіў шышкі, а толькі крыху спалохаўся. I зноў узнікла пытанне — хто? Вось тут мяне і прадаў «прыдворны прынца» — Сцёпка Рубцоў. Апошнім часам ён стаў вялікім прыяцелем з Лобанам, увесь час каля дзядзькоў ашываецца, аддана глядзіць ім у рот, а яны за гэта паляпваюць яго па плячы. Відаць, купіў іх сваімі растоўскімі байкамі.

Лобан расквітаўся са мной трыма «вуксалямі», пагразіў у другі раз пяць адваліць і здуру прызнаўся, адкуль яму вядома пра ложак.

Увесь наш узвод аб'явіў Сцёпку байкот. Усе пакляліся не размаўляць з ім да магілы і не глядзець нават у яго бок. Такія байкоты мы іншы раз аб'яўляем тым, хто перад намі правінаваціцца, але ж усяго на тыдзень-другі, а тут — да магілы. Здрада таварыству — горш нічога быць не можа, гэта нават горш за крадзеж.

Сцёпка адчуў, што такое байкот, адразу. 3 ім ніхто не размаўляе, ніхто не адказвае на яго пытанні, усе глядзяць на яго з гідлівасцю. Ён ходзіць між намі, нібы пабіты сабака, спрабуе да таго-сяго падлашчыцца, ледзь не віляе хвастом. Вакол нямая сцяна. Няхай ідзе да сваіх дзядзькоў-заступнікаў і ліжа ім пяты. Мне іншы раз нават шкада яго, але выказаць гэтага не магу: тады я сам буду здраднікам.

У чым-чым, а ў вучобе ў нас вялікая строгасць. Тут не залянуешся. Капітан Захараў з уласцівай яму педантычнасцю правярае класны журнал кожны дзень, і мала таго што правярае, ён завёў сабе сшытак, куды запісвае ўсе нашы адзнакі. Бывае, што і сам забудзеш, па якім прадмеце ў цябе тройка, дык Педант табе напомніць. А тут, браткі, ставяць тройкі за тое, за што ў нашай сельскай школе адвалілі б пяцёрку.

Запісвае каштан, апрача адзнак, у свой сшытак і яшчэ нешта цікавае пра нас. Нам думаецца, што тыя запісы не надта пахвальныя, і кожнаму хочацца ў іх заглянуць. Але гэта нікому яшчэ не ўдалося: «чорны» сшытак, як ён у нас называецца, хоць вокладка на ім і зялёная, капітан не пакідае на стале і на мінуту, а носіць яго ў палявой сумцы.

Ну, з капітанам зразумела: ён наш камандзір, і не проста камандзір, а выхавацель. Яму трэба ўсё ведаць да драбніцы. Але ж раз у тыдзень класныя журналы ўсіх узводаў носяць і падпалкоўніку Асташэўскаму, які праглядвае іх у сваім кабінеце — канцылярыі батарэі. Пасля прагляду таго-сяго ў кабінет выклікаюць на «гутаркі», якія мы называем санапрацоўкай. Толькі з лазні чалавек можа выйсці такім чырвоным. Нам, шкетам вельмі па душы, калі падпалкоўнік гутарыць з дзядзькамі. У нас тады ва ўзводзе свята.

Паміж многіх «цывільных» навук, якім нас вучаць, уціснулася і адна ваенная — стралковая падрыхтоўка. Выкладае яе сам капітан Захараў, наш камандзір-выхавацель. Гэта лёгкі для нас з Санькам прадмет. Хто з хлопцаў у Падлюбічах не ўмее разабраць і сабраць карабін? I навучыў нас гэтаму не школьны ваенкіраўнік з адзінай сваёй вучэбнай вінтоўкай, ды і тая з прасвідраваным ствалом, каб не страляла. Навучыла нас вайна. Многія нашы аднагодкі нават разбіралі снарады і міны, а калі што не разбіралася — у ход ішлі зубіла і малаток. Многія разбіралі, але не усе разабралі: хто без рук застаўся і вачэй, а хто і на могілках ляжыць. Так што карабін для нас — не навіна, не вялікае дзіва.