Iван Сяркоў - Мы з Санькам — артылерысты...

Але, на вялікі жаль, вучаць нас не таму, на што мы з Санькам, паступаючы ў вучылішча, вельмі разлічвалі. А мы разлічвалі, што няхай сабе і не з першага дня, але ж хоць праз месяц-другі нас пачнуць дапускаць і да гармат, калі тут вучылішча артылерыйскае, а там, глядзіш, хоць у канцы навучальнага года пачнём ужо і весці агонь. Калі нейкія там дзяўчаты-зенітчыцы стралялі ў вайну за нашымі агародамі па нямецкіх самалётах, дык хто ж нас, думалася, будзе марынаваць? Нас навучыць лягчэй: мы смялейшыя за дзяўчат — раз і мужчыны — два. Але да якіх гармат нас пакуль што толькі дапусцілі, дык гэта да тых, што стаяць каля параднага пад'езда вучэбнага корпуса на драўляных, абкаваных жалезам колах. Як нам сказаў наш каштан Захараў, гэта гарматы часоў першай імперыялістычнай вайны, так званыя трохдзюймоўкі. У свой час гэтая гармата славілася сваей скарастрэльнасцю, за што яе называлі яшчэ «каса смерці». Цяпер дзве гэтыя «касы» стаяць каля пад'езда, і побач з імі нашы старшакурснікі іншы раз фатаграфуюцца «на памяць», прымаючы розныя гераічныя позы. Мы ім зайздросцім, але нам не было яшчэ калі і дыхнуць, а галоўнае — у нашай батарэі няма і занядбалага фотаапарата. I вельмі шкада, бо Лёва гаворыць, што ён змог бы. А пакуль што мы можам толькі пастаяць каля гарматы, пакратаць яе рукамі, а то і пасядзець на металічнай станіне, афарбаванай у зялёны колер. Вось табе і ўся артылерыя. Так што агонь мы будзем весці, мабыць, не скора.

I што ж, думаеце, мы вучым? Фізіку, геаметрыю, трыганаметрыю, літаратуру і мову, гісторыю і розную іншую заалогію. Ну, матэматыка нам трэба. Гэта, як гаворыцца, хлеб артылерыста. А навошта нам стары Дзяржавін з яго одамі разам? А навошта нам розныя жукі, чарвякі і нават млекакормячыя драпежнікі? Без іх што — страляць нельга? А яшчэ ў класе над дошкай партрэт палкаводца Кутузава павесілі. Глядзіць на нас той палкаводзец са сцяны адзіным сваім вокам і, мабыць, думае: эх вы! Знайшлі чым займацца,

А яшчэ транспарант павесілі над пад'ездам, дзе стаяць дзве трохдзюймоўкі: «Артылерыя — бог вайны». Пры такой навуцы і рак на гары свісне, пакуль станеш гэтым богам.

Не, а хто нас вучыць! Мы думалі, што будуць адны маёры ды палкоўнікі, а на першы ж урок па матэматыцы прыйшла тая самая змяя, што прымала ўступныя экзамены, чорная, у акулярах. Цяпер яна назвалася — Фаіна Маркаўна. Ды і апрача яе хапае цывільных выкладчыкаў. Усе гэта настаўнікі з гарадскіх школ. Праўда, кажуць, што генерал выбраў самых лепшых, але ж усё адно — без пагонаў. 3 выкладчыкаў было ўсяго чацвёра вайскоўцаў, і сярод іх, на здзіўленне,— выкладчык рускай літаратуры і мовы. Вось ужо што выкладаць цывільнаму чалавеку і бог казаў. Дык — не, даручылі маёру, а матэматыку, бачыце, Фаіне Маркаўне.

Яно няхай бы было і так, але ж перад пачаткам кожнага урока, мы, людзі ў пагонах, ды і не ў абыякіх, павінны пры з'яўленні ў класе нейкай там, скажам, Ганны Сцяпанаўны, падаваць каманду «ўстаць, смірна!», а потым яшчэ і рапартаваць, што наш узвод да заняткаў гатовы, быццам перад намі сам камбат. А ніхто ж не падумаў, як гэта прыніжае наш гонар, нават сам генерал. Вядома, многія з настаўнікаў самі гэта разумеюць і не чакаюць рапарту, а адразу махаюць рукой, маўляў, садзіцеся. Але ж не такія, як Фаіна Маркаўна. Гэта любіць рапарты, слухае іх ад пачатку і да канца, стоячы і сама навыцяжку. Кажуць, што апрача грошай цывільнаму настаўніку даюць у нас яшчэ і сухі паёк: розныя прадукты, што па цяперашнім галодным часе даражэй за грошы. Вось яна і стараецца, здымае з нас скуру. Мы яе баімся не менш за камбата.

3 пачаткам вучобы наша жыццё пайшло па строгаму парадку. Няма ўжо той мітусні, якая была ў першыя дні майго вайсковага жыцця: скончыліся санітарныя апрацоўкі і медыцынскія агляды, чэргі пад дзвярыма капцёркі і ліхаманка перад страявым аглядам. Цяпер мы наперад ведаем, як пройдзе дзень: пад'ём, фіззарадка, умыванне, чыстка гузікаў, прышыванне свежых падкаўнерыкаў і ранішні агляд. Правераць нашы малодшыя камандзіры, як мы прычапурыліся,— і з песняй на снеданне. Затым з песняй на заняткі, з заняткаў — з песняй на абед. Весела жывём.

Пасля абеду адпачынак — «мёртвая» гадзіна. Хочаш спі, хочаш не, а ў пасцель кладзіся і нішкні, іншым сон не трывож. Не адсохла таму галаву, хто гэтую «мёртвую» гадзіну выдумаў. Адна марока з ёй: то распранайся, то апранайся, то разбірай пасцель, то зноў засцілай, а спаць і няма калі. Калі б яны амярцвілі гадзіны дзве-тры, дык можна было б і паслухаць, як шэпчацца пер'е ў падушцы. А так не варта і засынаць. Я звычайна думаю пра сваю вёску, пра радню, пра Кацю. Цікава, паступілі яны з Сонькай у тэхнікум ці не? Штосьці няма на мае пасланне ні пісьма, ні прывітання. Хочацца загаварыць пра гэта з Санькам, ложак яго побач з маім цераз праход, але той, відаць, па яфрэйтарскаму абавязку прыкідваецца, што спіць. Як тая ліса, спіць і курэй бачыць.