Максім Лужанін - Добры хлопец Дзік

— Дадай, дадай яму! — казалі, калі трэба было адчувальна пакараць кацінае самавольства.

Такая цырымонія была прароблена і ў той вечар, калі Лявон з Алікам прыйшлі да нас высвятляць, што кіруе паводзінамі сабакі. У прыватнасці, падчас ранішняй асады туалета.

Хама і зараз дапусціў нетактоўнасць: палез лапай на талерку пад рукі ў Аліка. Пакаранне не замарудзіла. Сабака згроб ката і панёс пад дзверы, хоць і зарабляў ад таго поўху кіпцюрамі. Здачы не даваў, але паклаў Хаму на падлогу і прыціснуў лапамі: шыпі ні шыпі, круціся ні круціся — не дапаможа! Хама быў вызвалены толькі пасля адпаведнай просьбы Гаспадыні:

— Годзе, сабачка! Дзякуй.

Дзік, здаволены падзякаю, абыходзіў па чарзе прысутных, яго хвалілі, гладзілі, і ён кожнаму рабіў лёгкі віль хвастом. Найбольшаму ж свайму прыяцелю, Аліку, не забыўся лізнуць у нос.

Паклычаны і абслінены, кот касавурыўся на занадта стараннага ахоўніка парадку, калі той, палашчыўшыся да людзей, падбег павітаць і яго, кот стаў на заднія лапы і плюнуў. Сеўшы ў зацішнае месца, Хама старанна ўмываўся то адной, то другою лапкаю, парадкаваў і прыгладжваў поўсць. Зрэшты, Наташа пачала ў кухні старацца для абоіх вячэры, а ў гэты час між катом і сабакам усталёўваліся добрасуседства і згода. Так было і зараз: Дзік і Хама падаліся падчышчаць свой посуд.

Выпадак з абложаным у будачцы Мільчанкам цалкам не даваўся да ўразумення.

Лявон, Алік, Іна ўспаміналі папярэднія ўчынкі Дзіка, падзея ўзважвалася з усіх бакоў.

Момант дрэсіроўкі адпадаў начыста, загаду трымаць чалавека на марозе ніхто не даваў,— Лявон быў таму сведкам.

Што ж заставалася? Няўжо складаны план помсты за крыўду, як з тым рудзенькім сабачкам на ганку ў парку? Аднак там магло быць імгненнае памкненне адбіць ваяўнічы выпад. Мы ж нічога кепскага не зрабілі, а сабачка лаяўся, за якія правіны?

А што ж тут? Так, Мільчанка некалі штурхнуў Дзіка ў бок, але ж гэта было даўно. Няўжо аж дагэтуль карцела тая пакрыўджанасць ці, можа, дадалося нешта іншае, чаго нельга дараваць і забыць. Бо чаму ж ён гаўкаў, пазіраючы ў акно, як толькі вымаўлялася прозвішча крыўдзіцеля?

Дарэчы, формы просьбаў агледзець двор вельмі часта змяняліся. Гаварылі: «Паглядзі ў акно» і «Зірні ў акно», звярталіся нават больш складана: «Можа б, хто глянуў у акно?» I далей: «А што там робіцца за акном?», «Ці няма там за акном каго чужога?».

На ўсе варыянты звароту сабака адказваў заўсёды аднолькава: падскок, лапы — на падаконне, вочы ўтароплены ў шыбу.

Па ўсім выходзіла: нешта запамінаў і, больш таго, разумеў. Калі сказаць гэтак дазваляе навука.

Алік стаяў на сваім, маўляў, Дзік бараніў нашы дамы ад чужых і меў права ўжываць любыя сродкі.

Не адступаўся ад свае думкі Лявон: сабака помніў той штурханец ад Мільчанкі, таіў крыўду, а як вырас і адужаў, узяў і разлічыўся.

I тое і другое магло лічыцца верагодным, як сцвярджае старая мудрасць, праз дзіцячыя вусны прамаўляе ісціна. А на чыім баку праўда: на Алікавым ці яго браціка?

Таму думалася: ну, няхай пакрыўдзіўся, хай запомніў, няхай, нарэшце, бараніў сваю тэрыторыю. I ўсё ж, што штурхнула яго прыпільнаваць чалавека ў будачцы і трымаць яго там, на марозе?

Сам, сваім розумам дайшоў? Тады, выходзіць, да рангу надзеленых здольнасцю мысліць трэба далічыць і сабак.

Мы асцерагаліся выпускаць гуляць яго аднаго. Баяліся. Больш крыўды для яго, чым ад яго. Без дай прычыны напасці на чалавека ён не мог, нават калі хто-небудзь чапляўся ці падражніваўся, у такіх выпадках ён саступаў дарогу, адыходзіў убок, папярэдзіўшы, аднак, сваім выглядам: лепей не заводзься.

Вельмі стрымана паводзіўся Дзік і ў адносінах да сваіх незнаёмых сваякоў, бойкі з імі не распачынаў, рост і дужасць дазвалялі яму глядзець на іх паблажліва, зверху ўніз. Праўда, тут часамі адбываліся абнюхванні, узаемныя вітанні рухам хваста і, калі знаёмства прымалася, акрэпліванне якога-небудзь слупка або плоціка.

Іншая справа — з птушкамі. На вуліцы іх было поўна — з кожнага двара высыпалі чародкамі, перавальваючыся, скублі траву каля тратуараў качкі, а на праезджай частцы грэбліся ў пяску куры, узляталі са страшэнным крыкам з-пад колаў выпадковых машын і зноў праз колькі хвілін вярталіся назад здабываць якое зернетка ці чарвяка.

Тут вытрымка здраджвала Дзіку. Як не пужнуць сакатух на дарозе, не брахнуць на рызыканта-пеўня, які, ззяючы залатым пер'ем, грозна ўгінаў галаву, рыхтуючыся грудзьмі сустрэць небяспеку для сваіх сябровак. Аднак і тут усё канчалася без ніякіх страт.