Ніл Гілевіч: Добры анёл беларускасці [Штрыхі да партрэта Ніны Іванаўны Гілевіч]

Штрыхі да партрэта Ніны Іванаўны Гілевіч

Падрыхтаванае на падставе: Ніл Гілевіч, Добры анёл беларускасці: Штрыхі да партрэта Ніны Іванаўны Гілевіч. — Мінск: Про Хрысто, 2007. — 144 с.

Рэдактар: К. Лялько

© OCR: Камунікат.org, 2010

© Інтэрнэт-версія: Камунікат.org, 2010

Замест прадмовы

Ніна Іванаўна Гілевіч амаль 40 гадоў плённа працавала на кафедры беларускай мовы Беларускага дзяржаўнага універсітэта. У яе асобе студэнты і выкладчыкі бачылі нястомнага рупліўца на ніве роднага слова. У светлых, празрыстых глыбінях беларускай мовы яна адкрывала створаны сілаю народнага духу, поўны думкі і пачуцця ўвесь складаны свет духоўнага жыцця народа. I гэты свет, створаны рознымі пакаленнямі нашых суайчыннікаў, праз народнае слова да чулай душы навукоўца даносіў і голас гістарычных падзей, і народныя вераванні, і перажытыя гора і радасці, і любоў чалавека да Бацькаўшчыны. Ніна Іванаўна сэрцам, душою адчувала ў родных словах, як у жывых сведках мінулага і сучаснага, чым і як жылі нашы продкі і жывуць сучаснікі, як шчыравалі і шчыруюць у працы, як весяліліся і весяляцца ў вольны час, як змагаліся і змагаюцца, адчувала ўсё тое, што жыве, звініць, адгукаецца ў слове, у кожным яго гуку. I ў сваіх навуковых працах яна імкнулася знайсці такія падыходы ў асвятленні прыроды роднага слова, каб раскрыць яго багаты сэнсавы і экспрэсіўна-эмацыянальны змест («Таямніцы роднага слова»), вобразна-выяўленчыя патэнцыі («Вобразнае слова Купалы»), жыццё ў мастацкім творы («Стылістыка мастацкай мовы», «Дыялектызмы ў прозе беларускіх пісьменнікаў») і інш.

Тонка адчувала Ніна Іванаўна красу, сілу, выразнасць, гармонію роднага слова ў розных жанрах мастацкай літаратуры і публіцыстыкі, у гутарковым і афіцыйным маўленні, у роднай песні і ў родных напевах, у прыказках і прымаўках. Таму невыпадкова ўпершыню ў практыцы вышэйшай школы яна пачала распрацоўваць новы курс «Асновы культуры мовы і стылістыкі». Па гэтым курсе падрыхтавала праграму, зацверджаную Міністэрствам адукацыі ў якасці тыповай (198бг.), распрацавала курс лекцый, сабрала багаты дыдактычны матэрыял з твораў старажытных асветнікаў, а таксама дзеячаў культуры і навукі, паэтаў, пісьменнікаў і публіцыстаў XIX — XX стст. і на лекцыях, практычных занятках вучыла студэнтаў у роднай мове, у незвычайных спалучэннях бачыць цудадзейную сілу слова, услухоўвацца ў жывое народнае слова, каб зразумець вытокі нацыянальнай свядомасці, самабытнасці і непаўторнасці, не страціць генетычнай памяці. Багацце роднай мовы раскрывала Ніна Іванаўна і ў спецыяльным семінары «Стылістыка мастацкай прозы», і ў спецсемінары, дзе ў творчай атмасферы, у дыскусіях абмяркоўваліся актуальныя пытанні моўнага майстэрства беларускіх пісьменнікаў, выяўляліся індывідуальныя адзнакі іх творчай манеры, асаблівасці іх светабачання і светаразумення, увасобленыя ў слове.

Ніна Іванаўна, як чалавек адкрыты, добразычлівы, тактоўны, прыцягвала да сябе і студэнтаў, і выкладчыкаў. Яна ўмела зацікаўлена выслухаць, даць мудрую параду, падтрымаць, падказаць, дапамагчы і словам і справай. Пры гэтым, як ніхто іншы, яна валодала тонкім гумарам, што заўсёды збліжала з суразмоўцам, выклікала на шчырую размову, падчас якой даверліва раскрывалася душа. Для ўсіх яна знаходзіла патрэбныя словы і інтанацыю. Але пры ўсім тым не магла дараваць фалыну, фанабэрыі, няшчырасці.

Праз такую школу навучання і выхавання родным словам прайшлі амаль усе супрацоўнікі кафедры сучаснай беларускай мовы і кафедры гісторыі беларускай мовы. I сёння кожны з нас удзячны Ніне Іванаўне Гілевіч за навуку, за далучэнне да крамяністага, чыстага, як крыштальная крынічная вадзіца, жывога ў вяках беларускага слова.

В. П. Красней

Скончыўшы універсітэт, а затым і аспірантуру, Ніна Іванаўна стала выдатным, высокаэрудыраваным спецыялістам, дасведчаным знаўцам незлічоных скарбаў роднай мовы і нацыянальнай культуры. Свае багатыя веды, яркі педагагічны талент і грамадзянскі запал, сваю змагарнасць у адстойванні самага дарагога — духоўных здабыткаў Бацькаўшчыны — на працягу чатырох дзесяцігоддзяў яна ўкладвала ў руплівую працу з моладдзю, у выхаванне новых пакаленняў сапраўднымі патрыётамі Беларусі. Нават зусім яшчэ нядаўна на бальнічным ложку, у атачэнні сваіх вучняў яна з глыбокай зацікаўленасцю і самааддачай займалася іх курсавымі і дыпломнымі работамі, дапамагала мудрымі парадамі, падтрымлівала мацярынскай цеплынёй і сардэчнасцю.